آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در شأن نزول آیات 188-189 سوره آل عمران دو نظر وجود دارد. عده ای معتقدند آیات درباره جمعی از یهود نازل شده که کتب آسمانی خود را تحریف و کتمان کردند و از این کار خود خوشحال بودند. عده ای دیگر هم آیات را درباره منافقان دانسته اند، آنها به بهانه داشتن عذر از شرکت در جنگها خودداری کرده و جلوی رفتن دیگران را می گرفتند. با این وجود توقع تحسین شدن هم داشتند.

در آیات (188 ـ 189) سوره «آل عمران» می خوانیم: «لا تَحْسَبَنَّ الَّذینَ یَفْرَحُونَ بِما أَتَوْا وَ یُحِبُّونَ أَنْ یُحْمَدُوا بِما لَمْ یَفْعَلُوا فَلا تَحْسَبَنَّهُمْ بِمَفازَة مِنَ الْعَذابِ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلیمٌ * وَ لِلّهِ مُلْکُ السَّماواتِ وَ الاَْرْضِ وَ اللّهُ عَلى کُلِّ شَیْء قَدیرٌ»؛ (گمان مبر آنها که از اعمال (زشت) خود خوشحال مى شوند، و دوست دارند در برابر کار (نیکى) که انجام نداده اند مورد ستایش قرار گیرند، از عذاب (الهى) برکنارند! (بلکه) براى آنها، عذاب دردناکى است! * و حکومت آسمان ها و زمین از آن خداست؛ و خدا بر همه چیز تواناست).
شأن نزول:
محدثان و مفسران شأن نزول هاى متعددى براى آیه فوق نقل کرده اند، از جمله این که:
جمعى از یهود به هنگامى که آیات کتب آسمانى خویش را تحریف و کتمان مى کردند و به گمان خود، از این رهگذر نتیجه مى گرفتند، از این عمل خود بسیار شاد و مسرور بودند، و در عین حال دوست مى داشتند: مردم آنها را عالم و دانشمند و حامى دین و وظیفه شناس بدانند؛ آیه فوق نازل شد، و به پندارغلط آنها پاسخ گفت.(1)
بعضى دیگر گفته اند: آیه درباره منافقان است، هنگامى که یکى از جنگ هاى اسلامى پیش مى آمد آنها با انواع بهانه ها از شرکت در میدان جنگ خوددارى مى کردند، به هنگامى که جنگجویان، از جهاد برمى گشتند، قسم یاد مى کردند: که اگر عذر نمى داشتند هرگز جهاد را ترک نمى گفتند؛ و با این حال انتظار داشتند که در برابر «کار ناکرده» مانند مجاهدان فداکار مورد تحسین قرار گیرند!. آیه نازل شد و به این توقع نابه جا پاسخ گفت.(2)، (3)