ریشه واژه «ولىّ»، ولایت است. اصل این ماده بر قرب و نزدیکى دلالت مى کند. برای قرب معنوی نیز در نسبت خانوادگی یا دین، دوستی و یاری استعاره آورده می شود. وِلایت (بر وزن هدایت) به معناى نصرت، و وَلایت (بر وزن شَهادت) به معناى به دست گرفتن امر است. گفته شده هر دو یک معنا دارد و حقیقت آن همان تولّى امر و بدست گرفتن کار است. ولایت هنگام به کار رفتن در نزدیکی معنوی بر نوعى از نسبت قرابت دلالت مى کند و لازمه آن این است که ولىّ نسبت به آنچه بر آن ولایت دارد، داراى حقى است که دیگرى ندارد.
 

مولی نزد اهل لغت معانی بسیاری دارد مانند سید و سلطان. از طرفی آنان اجماع دارند بر اینکه ولی و مولی به یک معنا هستند و بر «اولویت به امر» دلالت دارند. و بدیهی است وقتی واژه مولی درباره رسولی الهی یا جانشین وی استفاده شود، اشاره به وسیع ترین دایره محل اعمال آن سیادت و سلطنت دارد؛ لذا اراده سایر معانی درباره حدیث غدیر یا موجب کذب بستن به پیامبر(ص) یا کفر می گردد و یا با توجه به وضعیت مردم و دستور پیامبر به تجمع مردم، امری بی فایده می گردد.

قرآن، در این آیه «اولویت پیامبر»(ص) را نسبت به مسلمانان به طور مطلق ذکر کرده است و مفهومش این است که در کلیه اختیاراتى که «انسان» نسبت به خویشتن دارد «پیامبر»(ص) از خود او نیز اولى است. گرچه بعضى از مفسران آن را به مسأله «تدبیر امور اجتماعى» و یا «اولویت در مسأله قضاوت» و یا «اطاعت فرمان» تفسیر کرده اند، اما در واقع هیچ دلیلى بر انحصار نداریم. لذا باید گفت: پیامبر اسلام(ص) هم در مسائل اجتماعى، هم فردى، هم در مسائل مربوط به حکومت، و دعوت، از هر انسانى نسبت به خودش اولى است.

در منابع حدیثی اهل سنت صورتهای مشابهی از حدیث ثقلین نقل شده که قدر مشترک آنها این است که پیامبر(ص) در میان مردم فرمود: «من در بین شما دو شىء گران بها به امانت مى گذارم؛ کتاب خدا و عترتم. کتاب خدا ریسمانى است ممتد که بین آسمان و زمین امتداد یافته، و عترتم اهل بیت من هستند. و خداوند به من خبر داده که آنها از هم جدا نخواهند شد تا هنگامى که در کنار حوض کوثر به من برسند».

پاسخ شبهات فخر رازی این است که:  کلمه مولی به معنای اولی هست زیرا ترادف میان واژه ها، در ذات و جوهر معانى واقع مى شود نه در عوارض آنها که از انواع ترکیب و تصریف واژه ها و صیغه هاى آنها، پدید مى آید.
ودر میان شخصیّت هاى علمى اى که صریحاً گفته اند واژه «مولى» گاه به معنى «أولى» مى آید افرادى وجود دارد که مصادر لغت، امامان ادب، ماهران رشته ادبیّات عرب، و مراجع تفسیر مى باشند.