«عُجب» و «خودپسندى» در قرآن و روايات مورد مذمّت شديد قرار گرفته است؛ امام علي(ع) مي فرمايد: «خودپسندى و غرور، ضد راستى، درست انديشى و آفت عقل است». هم چنين آفت شرف انسان، آفت عقل او و موجب دشمن شدن مردم و سرآغاز حماقت انسان مي شود. قرآن نیز در مذمت آن می گوید: «آيا كسى كه زشتى عملش [بر اثر عُجب و خودپسندى و هواى نفس] براى او آراسته شده و آن را زيبا مى بيند [همانند كسى است كه واقع را مى يابد]؟! خداوند هر كس را بخواهد [و سزاوار باشد] گمراه مى سازد و هر كس را بخواهد [و شايسته ببيند] هدايت مى كند».

«علم» سرچشمه پيشرفت هاى مادّى است و قرآن نیز این را تأیید می کند؛ هم چنان که سخن قارون را که می گفت: «اين ثروت را بوسيله دانشى كه نزد من است به دست آورده ام» را نفى نکرده و مى فرماید: «آيا او نمى دانست خداوند اقوامى را پيش از او هلاك كرد كه از او نيرومندتر و ثروتمندتر بودند». امام صادق(ع) نز در این رابطه فرمود: «هيچ غنائى پربارتر از عقل نيست و هيچ فقرى بدتر از حماقت نيست».

عبدالله یکی از مهمترین التهاب آفرینان جنگ بود، او بسیار تشنه خون مالک بود هر چند قتل او منجر به قتل خودش شود. وی که فرمانده پیاده نظام سپاه ناکثین بود، وقتی دید پدرش تحت تأثیر مذاکره با علی(ع) قصد کناره گیری از جنگ دارد، با انواع حیله ها سعی کرد تا پدر را منصرف کند و بالاخره پدر را در راه مخالفت با علی(ع) به کشتن داد.

خداوند در سوره روم به معرفی گروهی می پردازد که به خاطر جهل و غفلت شان ایمان نمی آورند. اين آيه به يكى از بدترين انواع جهل، که جهل مرکب است، اشاره مى نماید، يعنى شخص در عين اين كه جاهل است خود را عالم مى پندارد. همچنین خداوند در سوره یس اشاره به گروهى از غافلان مى كند كه بر اثر جهل و غفلت و لجاجت، فرمان عذاب الهى درباره آنها صادر شده و قابل هدايت نيستند. به مانع جهل، در احاديث اسلامى نیز اشاره شده است؛ از جمله: امام علی(ع) جاهل را مرده ای میان زندگان می داند و حماقت را میوه جهالت معرفی می کند.