آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«علم» سرچشمه پيشرفت هاى مادّى است و قرآن نیز این را تأیید می کند؛ هم چنان که سخن قارون را که می گفت: «اين ثروت را بوسيله دانشى كه نزد من است به دست آورده ام» را نفى نکرده و مى فرماید: «آيا او نمى دانست خداوند اقوامى را پيش از او هلاك كرد كه از او نيرومندتر و ثروتمندتر بودند». امام صادق(ع) نز در این رابطه فرمود: «هيچ غنائى پربارتر از عقل نيست و هيچ فقرى بدتر از حماقت نيست».

علم سرچشمه پيشرفتهاى مادّى است. قرآن مي فرمايد: «قَالَ إِنَّمَا أُوتِيتُهُ عَلَى عِلْم عِندِى»(1)؛ ([قارون] گفت: اين ثروت را بوسيله دانشى كه نزد من است به دست آورده ام).
اين سخن قارون است، وقتى كه آگاهان قوم موسى(عليه السلام) او را نصيحت كردند كه ثروت را در راه منفعت جامعه بكار بند، و نصيب خويش را از دنيا فراموش منما و همانگونه كه خدا به تو نيكى كرده است تو نيز به بندگان خدا نيكى كن و اين ثروت را مايه فساد در زمين قرار مده.(2) او - كه ديگر نصيحت در او اثرى نداشت - ثروت خود را مستند به علم خود مى دانست و جالب توجه اين كه خدا اين ادعاى او را نفى نمى كند؛ بلكه بلافاصله مى فرماید: «أَ وَ لَمْ يَعْلَمْ أَنَّ اللهَ قَدْ أَهْلَكَ مِنْ قَبْلِهِ مِنْ القُرُونِ مَنْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُ قُوَّةً وَ أَكْثَرُ جَمْعاً»(3)؛ (آيا او نمى دانست خداوند اقوامى را پيش از او هلاك كرد كه از او نيرومندتر و ثروتمندتر بودند).
اين تأئيدى ضمنى است كه قارون علمى داشت كه توانست ثروت عظيمى به وسيله آن جمع كند، (خواه علم كيميا بوده كه بعضى مفسّران گفته اند و يا آگاهى به اصول تجارت و فوت و فن كسب و كار)؛ ولى اين ادّعاى قارون مانع از آن نبود كه ثروت خويش را در راه هاى خير اجتماعى به كار گيرد؛ زيرا اين ثروت عظيم حتماً توسط همكارى يك جامعه به دست او رسيده بود و به همين دليل مديون و مرهون جامعه و همكارى آنها بود.
رابطه علم مادّى و ثروت و پيشرفت مادى را نيز مى توان در ملل پيشرفته امروزى مشاهده كرد كه چگونه در پرتو علم و صنايع و پيشرفت هاى علمى به ثروت و تمدن عظيم مادى رسيده اند.
البته در اينجا، كلام امام صادق(عليه السلام) بسيار قابل ملاحظه است كه فرمودند: «لَا غِنَى أَخصَبْ مِنَ العَقلِ وَ لَا فَقْرَ أحَط مِنَ الحُمْقِ»(4)؛ (هيچ غنائى پربارتر از عقل نيست و هيچ فقرى بدتر از حماقت نيست).(5)