ذکر و یاد خداوند آثار و فوایدی دارد که از جمله آنها این موارد است: ذکر موجب اصلاح قلب می شود؛ باعث زنده شدن دل است؛ باعث قوت قلب و برطرف كننده زنگار قلبها است؛ موجب شفاء قلبها است؛ دوركننده شيطان است؛ موجب دوری از نفاق است؛ باعث محبت به خدا مى شود؛ مايه مصونيت از اشتباه و خطا است؛ موجب شرح صدر است و ...

«ذکر» عاملی برای توجه به خدا می باشد و موجب شرح صدر، نورانیت قلب و محبت الهی می شود. نعمت به وسیله محبت و محبت بر اثر مداومت بر سختی ها بدست می آید. امور مادی مانع انس و محبت خدا می شود و انسان هر گاه نفسش عادت به ذکر کرد مانوس با آن و سپس مطیع خدا می شود و خداوند هم مدح وی می کند. خدا را باید در هر حالی؛ پنهانی و آشکار یاد کرد، در روایات برای دوری از شیطان و برطرف شدن زنگار و ظلمت و قساوت قلب ذکر خدا توصیه شده است. آری ذکر خدا موجب برکت است و باعث می شود خدا هم از او یاد کند.

مطالعات پى گیر و مستمر، ارتباط مداوم با علماى صالح، تهذیب نفس، پرهیز از گناه، مخصوصاً غذاى حرام و یاد خدا از عوامل شرح صدر است.  برعکس، جهل، گناه، لجاجت، مراء، همنشینى با بدان، دنیاپرستى و هواپرستى باعث قساوت قلب مى شود، و این که قرآن در آیه 125 سوره «انعام» مى گوید: آن کس را که خدا بخواهد هدایت کند، شرح صدر مى دهد، یا اگر خدا بخواهد گمراه سازد، ضیق صدر مى دهد، این «خواستن» و «نخواستن» سرچشمه هاى آن از خود ما شروع مى شود و در روایات به برخی از این عوامل اشاره شده است.

در سوره «انعام» سخن از كسانى است كه خداوند نورى براى آنها قرار داد كه راه خود را با آن ببينند. تعبير به «يَمْشى بِه فِى النّاسِ»؛ (با آن در ميان مردم راه برود)، نشان مى دهد كه ايمان زمينه هاى معرفت را در قلب آدمى فراهم مى سازد و از اشتباهات در زندگى دنيا باز مى دارد. در سوره «زمر» مى فرمايد: «آيا كسى كه خدا سينه اش را براى اسلام گشاده است و برفراز مركبى از نور الهى قرار گرفته [همچون كور دلان گمراه است!؟]». آرى روحى كه رنگ الهى به خود بگيرد گشاده مى شود و آماده پذيرش علوم بيشتر می گردد.

درباره پيامبر(ص) مى خوانيم با اينكه او عقل كلّ بود ولى باز از طرف خداوند مورد خطاب قرار مى گيرد كه از ما علم بيشترى بخواه: «قُل رَبِّ زِدْنى علماً». در مورد حضرت موسى(ع) نيز مى خوانيم با اين كه شرح صدر پيدا كرده بود و حكمت و دانش در سينه داشت باز مأمور مى شود در برابر حضرت خضر(ع) زانو بزند و از او درس بگيرد.