آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

ذکر و یاد خداوند آثار و فوایدی دارد که از جمله آنها این موارد است: ذکر موجب اصلاح قلب می شود؛ باعث زنده شدن دل است؛ باعث قوت قلب و برطرف كننده زنگار قلبها است؛ موجب شفاء قلبها است؛ دوركننده شيطان است؛ موجب دوری از نفاق است؛ باعث محبت به خدا مى شود؛ مايه مصونيت از اشتباه و خطا است؛ موجب شرح صدر است و ...

ذكر و یادآوری خداوند داراي آثار و فوائد بسياري است که از جمله آنها این موارد است:
1. ذكر، كليد نيكو شدن قلب است. امام علي(عليه‌ السلام) فرمودند: «اَصْلُ صَلَاحِ القَلبِ اِشْتِغَالُهُ بِذِكرِ اللّهِ»(1)؛ (اصل و ريشه نيكو شدن قلب، مشغول بودن آن به ياد خدا است). در جاى ديگر فرمودند: «مُدَاوَمَةُ الذِّكرِ قُوتُ الاَروَاحِ وَ مِفْتَاحُ الصَّلَاحِ»(2)؛ (دوام ذكر و ياد حق، طعام و غذاى روحها و كليد نيكوئى است).
2ـ ذكر، حيات قلبها است. مولى على(عليه السلام) فرمودند: «فِى الذِّكرِ حَيَاةُ القُلُوبِ»(3)؛ (در ياد خداوند حيات و زندگى قلبها است). رسول گرامى(صلی الله علیه و آله) نيز فرمودند: «بِذِكرِ اللّهِ تَحيِى القُلُوبُ وَ بِنِسيَانِهِ مَوتُها»(4)؛ (به ياد خدا قلبها زنده مى شود و با فراموشى از یاد خدا مى ميرند).
3. ذكر، غذاى نفوس است. امام علي(عليه‌ السلام) فرمودند: «ذِكُر اللُّهِ قُوتُ النُفُوسِ وَ مُجالَسةُ المَحبُوبِ»(5)؛ (ياد خدا غذاى نفوس و همنشينى محبوب است). در جاى ديگر فرمودند: «مُدَاوَمَةُ الذِّكرِ قُوتُ الاَروَاحِ»(6)؛ (دوام ذكر، غذاى روحها است).
4. ذكر، نور قلبها است. امام علي(عليه‌ السلام) فرمودند: «عَلَيكَ بِذِكرِ اللهِ فَاِنَّهُ نُورُ القُلُوبِ»(7)؛ (بر تو است ياد خداوند؛ زيرا آن، نور قلبها است). در جاي ديگر فرمودند: «ثَمَرَةُ الذِّكرِ اِستِنارَةُ القُلُوبِ»(8)؛ (فائده و ميوه ذكر، نورانيت قلبها است).
5. ذكر، برطرف كننده زنگار قلبها است. امام على(عليه السلام) فرمودند: «اِنَّ اللّهَ سُبحَانَهُ جَعَلَ الذِّكرَ جَلاءً لِلقُلُوبِ تَسمَعُ بِهِ بَعدَ الوَقرَةِ وَ تُبْصَرُ بِهِ بَعدَ العِشوَةِ وَ تَنقَادُ بِهِ بَعدَ المُعَانَدَهِ...»(9)؛ (خداوند ياد خود را جلادهنده قلبها قرار داد[بعد از برطرف شدن زنگار غفلت] با ذكر حق، قلبها مى شنوند، بعد از اينكه گوش آنها سنگين بود و مى بينند بعد از اينكه خوب نمى ديدند و رام مى شوند بعد از اينكه عناد مي‌ورزيدند...).
6. ذكر، شفاء قلبها است. رسول گرامى(صلی الله علیه و آله) فرمودند: «ذِكرُ اللّهِ شِفَاءُ القُلُوبِ»(10) و در دعاى كميل امام على(عليه السلام) است: «يَا مَنْ اِسْمُهُ دَواء وَ ذِكْرُهُ شِفَاء»(11)؛ (اى كسى كه اسم او دواء و يادش شفا است).
در جاى ديگر رسول گرامى(صلی الله علیه و آله) مى فرمايند: «بر شما است كه به ياد خدا باشيد كه شفاء است و بپرهيزيد از ياد كردن مردم و [دلبستن به آنها] كه مَرَض و بيمارى است».(12)
7. ذكر، كليد اُنس است. امام علي(عليه‌ السلام) فرمودند: «اَلذِّكرُ مِفتَاحُ الاُنسِ»(13) در جاى ديگر فرمودند: «هنگامى كه ديدى خداوند تو را با ياد خود مأنوس مى كند، تو را دوست داشته است. هنگامى كه ديدى خداوند تو را به مخلوق و خلقش مأنوس مى كند و تو را از ياد خودش به وحشت مى اندازد تو را دشمن داشته است».(14)
8. ذكر، دور كننده شيطان است. امام علي(عليه‌ السلام) فرمودند: «ذِكرُ اللّهِ مَطْرَدَةُ الشَّيطَانِ»(15)؛ (ياد خداوند، دور كننده و طرد كننده شيطان است). در جاى ديگر فرمودند: «ذِكرُ اللّهِ رَأسُ مَالِ كُلِّ مُؤمِنٍ وَ رِبحُهُ السَّلَامَةُ مِنَ الشّيطَانِ»(16)؛ (ياد خداوند سرمايه هر مؤمن و سود آن سلامتى از شيطان است).
9. ذكر، اَمان از نفاق و دوروئى است. در قرآن آمده كه منافقين با خدا خدعه مى كنند و «لَا يَذكُرُونَ اللَّهَ اِلَّا قَلِيلاً»(17)؛ (ياد خداوند نمى كنند مگر بسيار كم)؛ ولى از آنها پذيرفته نيست. امام على(عليه السلام) نيز مى فرمايند: «مَنْ اَكَثَرَ ذِكرَ اللّهِ... فَقَد بَرَاءَهٌ مِنَ النِّفَاقِ»(18)؛ (كسى كه ياد خدا را زياد كند از نفاق دور مى شود و از آن در امان است).
10. ذكر، باعث محبت به خدا مى شود. رسول گرامى اسلام(صلی الله علیه و آله) فرمودند: «مَنْ اَكثَرَ ذِكرَ اللّهِ اَحَبَّهُ»(19)؛ (كسى كه زياد ياد خدا كند، خدا او را دوست دارد [؛ زيرا ياد كردن محبوب از روى محبت است و زياد كردن ياد او بر محبت مى افزايد]).
11. ذكر، مايه مصون بودن از اشتباه و خطا است. رسول گرامى(صلی الله علیه و آله) فرمودند: «خداوند سبحان مى فرمايد: وقتى دانستم در اكثر مواقع بنده من، مشغول به من و ذكر من است او را به خود بيشتر مشغول مى كنم و وقتى بنده اى چنين شد اگر بخواهد بين او و بين خطاى او مانع مى شوم، آنها اولياء حقيقى من هستند، آنها قهرمانان حقيقى هستند...».(20)
12. ذكر، اطمينان و آرامش قلبها است. قرآن مى فرمايد: «اَلَا بِذِكرِ اللّهِ تَطمَئِنُّ القُلُوبَ»(21). امام على(عليه السلام) نيز مى فرمايند: «ذِكرُ اللّهِ جَلَاءُ الصُّدُورِ وَ طُمَأنِينَةُ القُلُوبِ»(22)؛ (ياد خدا جلاء سينه ها و آرامش قلبها است). در مناجات ذاكرين، امام سجاد(عليه السلام) مى فرمايند: «فَلَا تَطمَئِنِّ القُلُوبَ اِلَّا بِذِكرك»(23)؛ (قلوب آرامش نمى يابند مگر به ياد تو). در مناجات عارفين نيز مى فرمايند: «الهى فاجْعَلْنا من الّذين تَوَشَحت (تَرَسَّخَت) اشجار الشوق اليك فى حدائق صدورهم... وَ اطمأنَّت بالرجوع الى ربّ الاَرباب اَنْفُسُهُم وَ تَيَقَّنَتْ بِالفُوزِ وَ الفَلَاحِ اَروَاحُهُم»(24)؛ (خداى من قرار بده ما را از كسانى كه درخت هاى شوق به سوى تو در باغ هاى سينه هايشان رسوخ كرده... و نفْس هاى آنها به رجوع به ربّ الارباب آرامش پيدا كرده و ارواح آنها به رستگارى و سعادت يقين پيدا كرده است).
13. ذكر، مايه شرح صدر است. امام على(عليه السلام) مى فرمايند: «اَلذِّكرُ يَشْرَحُ الصَّدرَ»(25)؛ (ياد خدا موجب وسعت سينه و شرح صدر است [و از مشكلات استقبال كرده و ناراحت نمى شود]).(26)