دین و مذهب هرگز دعا را جانشين اسباب و علل قرار نداده، بلكه آن را چيزى مافوق آنها قرار داده؛ یعنی همان جا كه هيچ راه و وسيله ديگرى جز دعا برای شخص وجود ندارد و تنها روزنه اميد استمداد از نيرويى مافوق، نيروى لايزال مبدأ جهان هستى است. در این صورت مفهوم دعا درخواست فراهم شدن اسباب و عواملى است كه از دايره قدرت انسان بيرون باشد از كسى كه قدرتش بى پايان و هر امر ممكنى براى او آسان است.
ضمن اینکه دعا تنها الفاظ و به اصطلاح لقلقه لسان نيست؛ بلكه يك نوع آمادگى روحى و شايستگى معنوى و خودسازى است كه مى تواند در سلسله علل قرار گيرد و علّت ناقصه اى را كامل كند؛ زيرا فضل بى پايان خدا به اندازه شايستگيها و لياقتها به افراد مى رسد و بنابراين كسب شايستگى و لياقت مى تواند منشأ فضل و فيض تازه اى گردد.

 گرچه خورشيد و ماه از كرات آسمانى محسوب مى ‌شوند، اما به خاطر نزديكى آنها به زمین و تأثيراتی که بر زندگى ما دارند، قرآن آنها را به عنوان آيتى از آيات بزرگ خدا معرفى کرده و در بیان ویژگی های خورشید و ماه می فرماید: «او كسى است كه خورشيد را ضياء و روشنى و قمر را نور قرار داد». همچنین می فرماید: «خداوند منزلگاه هايى براى ماه مقدر كرد تا شماره سال ‌ها و حساب را بدانيد». سپس می فرماید: «خداوند همان كسى است كه ستارگان را براى شما قرارداد تا در تاريكی هاى صحرا و دريا به وسيله آن هدايت شويد». و... .

«سراج منیر» بودن پیامبر(ص) با توجه به این که «سراج» به معنى «چراغ» و «منیر» به معنى «نور افشان» است اشاره به معجزات و دلائل حقانیت و نشانه هاى صدق دعوت پیامبر(ص) است.

این داستان به حدّى خرافه و کذب است که ابن جوزى آن را در احادیث جعلى ذکرکرده وگفته: بیشترین سهم را در جعل حدیث، قصه گوها دارند و احادیث صحیح در این باب بسیار کم است، چنانکه در «تحذیر الخواصّ» سیوطى آمده است. سپس مى گوید: تعجّب از این فرد است که بى حیایى، او را به جایى رسانده که مثل چنین حدیثى را نگاشته است و به این اندازه هم بسنده نکرده و آن را بر بزرگان فقها عرضه کرده و آنها این نوشته را درست دانسته و تأیید کرده اند.

قرآن مردم را در آن روز به پروانه تشبيه می کند. اين تشبيه به خاطر كثرت مردم و اضطراب و حركت به هر سو و سرگردانى آنهاست. پروانه ها معمولا خود را ديوانه وار به آتش شمع و چراغ كوبيده و مى سوزانند و اين كارشان به خاطر كمي حافظه است، به شعله ها نزديك شده، حرارت را لمس مى كند و فرار مى كند، اما فراموش كرده بار ديگر به شعله نزديك مى شود تا سرانجام خود را مى سوزاند. مجرمان نیز در آن روز در برابر آتش دوزخ اين چنين اند؛ آنها به قدرى مضطربند كه گويى حافظه خود را از دست داده و همچون پروانگان خود را در آتش دوزخ مى افكنند.