حضرت علی(ع) در موارد متعددی راجع به موضوع امامت شان صراحتا بیاناتی را فرموده اند. بخشی از صریح ترین این بیانات، احتجاجات آن حضرت به آیه 55 سوره مائده است. ایشان بارها با استدلال به این آیه از شایستگی خود در امامت معنوی و زعامت سیاسی جامعه سخن گفتند؛ مواردی مانند: در گفت وگویی با خلیفه اول، در شورای شش نفره بعد از مرگ خلیفه دوم و در مجلسی که در زمان خلیفه سوم با حضور چهره های شاخص منعقد شده بود، که حتی در مورد اخیر صراحتا به واقعه غدیر نیز اشاره کرده اند.

از آن گذشته ایشان در یکی از مهم ترین خطبه های خود که به خطبه «شقشقیه» نیز شناخته می شود صریحا حقانیت خود در خلافت و غصب این حق توسط دیگران صحبت می کنند و می فرمایند که فلان شخص جامۀ خلافت را بر تن کرد در حالى که مى دانست جایگاه من در حکومت اسلامى چون محور سنگ هاى آسیاب است او مى دانست که سیل علوم از دامن کوهسار من جارى است و مرغان دور پرواز اندیشه ها به بلنداى ارزش من نتوانند پرواز کرد.

پیامبر(ص) فرمودند: «این امر در قريش ثابت است مادامى كه دو نفر از مردم باقى باشد». با مراجعه به آیه 59 سوره نساء، مقصود از امر به معنی رهبرى و هدايت مردم به حق است. بنابراین مسلمين در هر زمان وظيفه دارند به ولایت فردی از قريش كه به تمام معنا داراى صفات و خصوصيات پيامبر(ص) باشد گردن نهند، تا او نیز بتواند امر خلافت و جانشينى را در تمام شؤونات به جز وحى ادامه دهد.

امام على(ع) در دو مرحله، وصى پیامبرگرامى(ص) بوده است: 1- مرحله تجهیز پیامبر(ص) و پرداخت بدهی های آن حضرت، که این وصایت مورد انکار کسی قرار نگرفته. 2- جانشینى از جانب پیامبر(ص) در مسائل مربوط به زعامت و سرپرستى مسلمین.

«وصایت» در لغت به معناى عهد است. حال اگر متعلّق وصیّت معیّن گردد، بر همان مورد تعیین شده حمل مى شود، ولى در صورتى که مورد وصیّت معیّن نگردد حمل بر تمام مواردى که تعلّق وصیّت به آن ممکن است، مى شود. روایات «وصایت» همگى از قسم دوم است که مورد وصیّت مشخص نشده. در نتیجه وصیّت پیامبر(ص) بر مطلق شؤونات حضرت حمل می شود؛از جمله مسأله زعامت و امامت و حاکمیت بر مسلمین. چنانکه علامه بحرانى نیز به همین مسأله اشاره کرده است.

ادیبان، عالمان و مفسّران بزرگى مثل فراء، اخفش، مبرد، راغب، زمخشری و... می گویند که کلمه مولا به معنی اولویّت در امور و سرپرستى امور و سیادت و ریاست و زعامت می باشد و همچنین ولىّ و مولا، هر دو در این معنا استعمال مى شوند. لذا پیام مهم روز غدیر و آن همه تأکید بر آن چیزی جز امامت علی(ع) نمی باشد.

به اعتقاد شيعه، «امامت» مانند «نبوّت» منصبي الهى است و خداوند هر كس را كه بخواهد براى منصب نبوّت و يا منصب امامت بر مي گزيند و به اين خاطر امام(ع) بايستي مانند پيغمبر(ص) از گناه و اشتباه معصوم و پاك باشد، و گرنه اعتمادى به گفتار و اعمال او نخواهد بود. در مورد تعداد امامان هم بايد گفت: آنها دوازده نفرند و هر امامي، امام بعد از خود را صريحاً معرفى كرده است.