انگیزه عقلیِ خداجوئی و کسب معرفت

بر طبق آیات قرآن کریم چه انگیزه عقلی برای خداجوئی و کسب معرفت وجود دارد؟

انسان عاشق کمال است. اما برخی به دنبال کمال حقیقی هستند و برخی امور بی ارزش را کمال می دانند. به هر حال اين عشق به كمال، و تمایل به منافع معنوى و مادى و دفع ضرر و زيان، انسان را وادار مى‌ كند كه نسبت به هر موضوعى كه با سرنوشت او در ارتباط است، به تحقيق بپردازد. از این رو ايمان به خدا و جستجوی مذهب، یکی از مهم ترین این مسائل است، که عُقلا بی اعتنایی به آن را بر خلاف عقل می دانند. قرآن تزکیه، تربیت و تعلیم کتاب را یکی از اهداف پیامبر(ص) می داند تا انگيزه‌ هاى حركت به سوى اسلام را در مردم زنده کند.

علل و انگيزه هاى «سخاوت»

امام علی(علیه السلام) در تبیین علل و انگیزه های «سخاوت» چه می فرمایند؟

امام علی(ع) در بیان انگیزه های «بخشش» می فرمایند: «كسى كه يقين به پاداش و عوض داشته باشد در بخشش، سخاوت به خرج مى دهد». انسان همواره به دنبال جلب منفعت و دفع ضرر است، و در همين راستا از مواهبى كه در اختيار دارد براى رسيدن به امور مهمترى هزينه می كند. قرآن نیز در تجارت معنوى از همين لفظ استفاده كرده و مى فرمايد: «هر چيزى در راه خدا انفاق كنيد، عوضِ آن را مى دهد و او بهترين روزى دهندگان است»، از سویی پیامبر(ص) نيز تاكيد دارند كه دادن صدقه، مال انسان را افزون مى كند.

لزوم شهادت به حق

آیا جایز است براى دفع ضرر از خود یا نزدیکان واقعیت را کتمان کرد؟

با توجه به آیه 135 سوره «نساء» در مورد شهادت دادن، باید همه ملاحظات را کنار گذاشت و فقط به خاطر خدا شهادت به حق داد، اگر چه به زیان شخص، یا پدر و مادر و یا نزدیکان او تمام شود، مؤمن واقعى کسى است که در برابر حق و عدالت، هیچگونه ملاحظه اى نداشته باشد و حتى منافع خویش و بستگان خویش را به خاطر اجراى آن نادیده بگیرد. چرا که خداوند نسبت به حال آنها آگاه تر است.

لزوم تحقیق درعقاید دینی

چه لزومی دارد که انسان درباره عقاید دینی تحقیق کند؟

مهمترین دلیل برای لزوم تحقیق در عقاید دینی دلیل عقلی است. انسان به دلیل قاعده «دفع ضرر محتمل»، باید به دنبال شناخت جهان و تکلیف خود در این مجموعه هستی باشد. ضمن اینکه در تقلید اگر دلیلی برای ترجیح یک عقیده بر سایر عقاید نداشته باشیم ترجیح بلا مرجح پیش می آید. علاوه بر این اعتماد به قرآن و سخن پیامبران و علما و... فرع بر حجیت آنهاست که با تحقیق حاصل می شود و گرنه دور و تسلسل پیش خواهد آمد. آیات قرآن نیز تقلید در عقاید را نکوهش کرده است.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

الإمامُ عليٌّ(عليه السلام)

مَن راقبَ أجلَهُ اغتَنَمَ مُهَلَهُ

هر که مراقب اجل خود باشد، فرصتهايش را غنيمت شمارد

ميزان الحکمه، جلد 1، ص 44