یکی از علل لجاجت، «جهل و نادانی» است، که تمام استدلال های منطقی در برابر آن بی نتیجه می گردد. «سرزنش های افراط گرانه» و «احساس حقارت» از دیگر انگیزه هاست، که موجب می شود شخص برای اثبات خود، بر شیوه های غلط پافشاری کند. «ضعف اراده» و «عدم شجاعت» در انتخاب راه صحیح و اعتراف به اشتباهات گذشته و «راحت طلبی» از دیگر عوامل و انگیزه های لجاجت به شمار می روند. زیرا ترک کارهاى اشتباهی كه انسان مدّتها به آن خو گرفته، غالبا مشکل است، لذا انسانهای ضعیف سعی می کنند با بهانه جویی و لجاجت صورت مسأله را پاک کنند.

هدف خداوند از خلقت انسان، رساندن او به رشد و کمال حقیقی است. رسولان الهی مامورند تا انسان را به سوی این مسیر، هدایت کنند. ایشان در مسیر هدایتگری خویش، مامور به تلاش و برپایی حکومت الهی می باشند؛ چرا که حکومت، ابزار نیرومندی برای هدایتگری است. امام حسين‏(ع) در شرایطی دست به قیام و روشنگری زد که حکومت به ابزاری برای فساد مبدّل شده بود. ایشان در جهت رهایی مردم از فساد اموی و هدایت مردم به سوی دین راستین، از بذل جان نیز فروگذار نکرد؛ و به همین دلیل ملقّب به «مصباح الهدی» گردیده است. حضرت مهدی(عج) نیز در شرایطی شبیه به شرایط امام حسین(ع) قیام می کند. وضعیت جامعه در آن روزگار، بصورتی وخیم و ناگوار در خواهد آمد که افراد فاسد با قرائت های خود خوانده و خود خواهانه به تحریف دین خواهند پرداخت. گروهی از آنان به نام دین و گروهی دیگر به وسیله مخالفت با دین، مردم را در باتلاق های جهل و نادانی فرو خواهند برد و آنها را سرگرم مسائلی کم ارزش و حتی بی ارزش خواهند نمود؛ و این همه، در راستای تأمین منافع خودشان می باشد. در آن روزگار «دین حقیقی» به فراموشی سپرده می شود؛ بطوری که در روایات آمده: «امام زمان(عج) به هنگام ظهور به بنای دوباره اسلام می پردازد و آیینی را بنا می نهد که برای همگان تازگی دارد»؛ در حالیکه او فقط دین حقیقی اسلام را ارائه می کند.

در آیات و روایات، جهل و نادانى نسبت به پاداش و کیفر الهى و عدم ایمان به معاد و همچنین احساس ضعف و حقارت ناشى از شکست، از عوامل تفاخر و فخر فروشی شمرده شده است.

عقیده تناسخ مانند بسیارى از خرافات دیگر، مولود جهل و ناتوانى انسان از تفسیر پدیده هاى طبیعى یا اجتماعى است. در گذشته، مردم، افراد ناقص الخلقه، فقیر و شکست خورده را دیده بودند؛ ولی از علل آن آگاه نبودند، لذا فوراً به سراغ «تناسخ ارواح» رفته، و مى گفتند: این افراد، در گذشته نیز به این جهان آمده اند و در زندگى سابق خود مرتکب خلافکاری هایى شده اند که براى جبران آنها باید این رنج ها را ببینند تا پاک شوند، و این عین عدالت است. در حالی که با پیشرفت علوم آن فرضیّه هاى خرافى باطل شده است.

برخى معتقدند كه بشر با پيشرفت علمى و تكنولوژیک و تمدنى كه پيدا كرده دیگر احتياجی به «امدادهاى غيبى» ندارد؛ در حالی که منشاء انحرافات بشر تنها نادانى نيست؛ بلكه عوامل ديگرى مانند: غرايز و تمايلات مهار نشده، شهوت و غضب، افزون طلبى، جاه طلبى، لذت طلبى و بالاخره نفس پرستى است كه همه اينها در بشر امروز موجود است.