واقعيت اين است كه قسمت مهمّى از روزى با تلاش انسان بدست مي آيد؛ ولى بخش ديگرى از روزي ها، روزى هاى ناخواسته است كه به سراغ انسان مى آيد و كاري با تلاش انسان ندارد و اگر به سراغش نرويم او به سراغمان خواهد آمد. از سوى ديگر، تقديرات الهى در بسيارى از موارد با تدبيرات ما هماهنگ است؛ يعنى خدا مقدّر كرده آنكه تلاش كند سهم بيشتر و آنكه تنبل است سهم كمتر دريافت كند. از سوى سوم، استعداد جسمانى و فكرى همه انسان ها يكسان نيست و همين مسئله باعث شده روزي هاي متفاوت براي انسان ها مقدّر شود. بنابراين آنچه در آیات و روایات درباره تقدير ارزاق آمده، عين عدالت و حكمت است.

امام علی(ع) در خطبه 91، با تأكيد بر عدالت خداوند در تقسیم روزی بندگان، هدف از این تقسیم را آزمایش بندگان عنوان کرده است. آنانکه از نعمت فراوان بهره می گيرند آزمايش می شوند كه آيا شكر اين همه نعمت را به جا مى آورند و بخشى از ثروت خداداد را در اختيار محرومان قرار مى دهند؟ و گروهی که گرفتار تنگی روزی می شوند آيا صبر و استقامت مي كنند؟ اينكه فقر و غنا و سلامتى و بيمارى، آن چنان به هم نزديك يا آميخته شده اند كه نمي توان آنها را از هم تشخيص داد براي آن است كه هيچ كس در حال غنا و سلامت و شادى مغرور نگردد و همگان بدانند اين امور هميشه و همه جا در معرض زوال و نابودى است.

در آيات قرآن آمده كه خدا روزي هر كس را بخواهد گسترده يا تنگ مي كند ولی اين به معني خارج شدن نظام روزي از دست بشر نيست؛ چراكه اراده الهي بي حساب و كتاب نيست و با حكمت آميخته شده است. لذا هر كس تلاش بيشتري كند و تقوا و اعمال شايسته بیشتری داشته باشد مي تواند روزي خود را بيشتر كند.

اینکه طبق آیات و روایات فراوان "خداوند روزی همه را تأمین می کند"، به معنای آن نیست که تلاش انسان برای کسب روزی و بهبود وضع زندگی بی معناست؛ چراکه با ملاحظه دیگر آیات و روایات می بینیم منظور از تضمین روزی، فراهم کردن زمینه های کسب روزی برای انسان است تا با تلاش خود بدان دست یابد و موارد استثنایی که خداوند علی رغم کوشش یا تنبلی اشخاص روزی های شان را کم یا زیاد می کند، به این خاطر است که مردم با فراموش کردن خدا، زیادی و کمی روزی خود را منحصر در کارهای خود نبینند.

واژه «رازِق» و «رَزّاق» به معنى بخشش مستمر و در اوقات معین است، خواه دنيوى باشد يا اخروى و گاه به نصیب و بهره نيز «رزق» گفته اند. اين كه چرا به خدا «رزّاق» گفته شده و سپس به «ذُو الْقُوَّةِ الْمَتينِ» توصیف می شود، زیرا «رزّاق» صيغه مبالغه است و اشاره به انواع روزى هايى دارد كه خدا به روزى خواران می دهد، لذا اين واژه جز در مورد او صادق نيست؛ بلكه غير خداوند «رازق» هم نمى تواند باشد، تا چه رسد به «رزّاق»؛ زيرا آنها چيزى ندارند كه ببخشند، تنها مى توانند واسطه رسانيدن ارزاق الهى به ديگران شوند.

ایشان می فرماید: «بدان كه روزى بر دو گونه است: يك نوع، روزى است كه به جستجوى آن برمى خيزى [و بايد برخيزى] و نوع ديگرى آن كه به سراغ تو خواهد آمد حتى اگر به دنبالش نروى خود به دنبال تو مى آيد». بايد دانست انسان در تحصيل روزى نبايد حريص و يا سست و تنبل باشد، به همین دلیل بايد به دنبال كارهاي روزانه خود برود، اما دسته ای از رزق ها مانند ارث هستند كه بدون زحمت نصیب انسان می شود؛ بنابراين انسان نباید از کمبود روزى هاى قسم اوّل مأيوس شود و ضمن تلاش، انتظار روزى هاى ناخواسته را داشته باشد.