در جهان آفرينش همه جا روح سخاوت و بذل و بخشش حاكم است. خورشيد دائم مى سوزد و با نور و گرمايش به همه مخلوقات زندگى مى بخشد. زمين با انواع مواهبى كه در دل دارد، همه را سخاوتمندانه در اختيار انسان مى گذارد. در وجود يك انسان نيز قلب، دستگاه تنفس، معده، چشم، گوش، دست و پا هيچ كدام تنها براى خودشان كار نمى كنند و هرگز در خدمت به ساير اجزاء بدن، «بُخل» نمى ورزند؛ بلكه آنچه را كه دارند سخاوتمندانه در ميان خود و تمام سلول هاى بدن تقسيم مى كنند. در چنين جهان با سخاوتي، آيا جايى براى انسان بخيل وجود دارد؟

ذكر خدا به انسان در برابر وسوسه هاى نفس و شيطان مصونيّت مى بخشد. خداوند در آيه 28 سوره رعد مى فرمايد: (آنها [هدايت يافتگان] كسانى هستند كه ايمان آورده اند و دلهايشان به ذكر خدا مطمئن و آرام است)؛ «اَلَّذينَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللّهِ». در آیه 45 سوره عنکبوت، بعد از بيان اين نكته كه نماز انسان را از زشتيها و منكرات باز مى دارد، «اِنَّ الصَّلَوةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ» مى فرمايد: ( ذكر خدا از نماز هم بالاتر است!)؛ «وَ لَذِكْرُ اللّهِ اَكْبَرُ».

خداوند در قران می فرماید: «نماز را بر پا دار زیرا نماز انسان را از زشتى ها و منکرات باز مى دارد». در واقع طبیعت نماز، انسان را به یاد نیرومند ترین عامل بازدارنده که همان«مبدأ و معاد» است مى اندازد. از انسان در مقدمه نماز، خود را از آلودگی ها پاک کرده و حرام و غصب را از خود دور مى سازد و به بارگاه دوست مى رود، همه این امور تأثیر بازدارنده در برابر خط فحشاء و منکرات دارد. اما هر نماز، به همان اندازه که از روح عبادت برخوردار است، نهى از فحشاء و منکر مى کند.

ياد خدا يک دنيا عظمت و حکمت را در قلب انسان متجلى نموده است، از زشتي ها پيراسته و بسوي کمالات رهنمون مي کند. لذا آيات و روايات دستور مي دهند؛«خدا را فراوان ياد کنيد» که فراواني ياد خدا، نهايتي نداشته و موجب فزوني برکت، حضور فرشتگان، فرار شياطين و درخشش براى اهل آسمانها مي شود. البته اين خيرات مربوط به ذکری است که ناشي از سرچشمه فکر باشد، که در این صورت بازتاب گسترده اش در اعمال انسان آشکار مي شود.

گناهانى که از انسان سرمى زند به دو موضوع باز مى گردد: ناآگاهى از زشتى عمل، و غلبه شهوات و هوس ها؛ لذا اگر انسانى آگاهى کافى از زشتى عمل داشته باشد، و بر نفس خود کاملا مسلّط باشد، محال است آن عمل زشت از او سرزند. پیامبران به خاطر ارتباطى که با عالم غیب دارند، آگاهى کافى نسبت به مفاسد و زشتی گناهان دارند؛ و از سوى دیگر همین ارتباط نیرومند که در حد مشاهده عالم غیب است، چنان تقوایى در آنها مى آفریند که مى تواند عامل باز دارنده نیرومندى در برابر انگیزه هاى هوا و هوس باشد.

امیرالمؤمنین على(ع) می فرماید: « خداوند ... نماز را براى پاك شدن از تكبّر، و زكات را سبب روزى قرار داده، و روزه را وسيله اى براى پرورش اخلاص بندگان ...». فاطمه زهرا(س) می فرماید: «خداوند ايمان را سبب پاكسازى شما از شرك قرار داده است و نماز را وسيله اى براى تطهير قلوب از كبر، و زكات را موجب تزكيه نفس و نموّ روزى، و روزه را عامل تثبيت خلوص نيّت». امام صادق(ع) نیز می فرماید: «هر كس مى خواهد بداند آيا نماز او قبول شده يا نه؟ ببيند آيا نمازش او را از زشتيها و بديها باز داشته است يا نه؟ ...».