مـراد از تـنـگـی و سـخـتـي معيشت، فقر و نداري نيست؛ بلكه مراد آن است كه كسي كه خدا را فـراموش كند حتي اگر ثروت بي شمار هم داشته باشد باز آرامش روحي و رواني نخواهد داشت و همواره در پي افزايش ثروت و دلواپس از دست دادن آن، بيماري و ... خواهد بود و روشن است كه با چنين روحيه اي زندگي بسيار تلخ و تنگ خواهد بود. نكته ديگر اينكه منظور از «اعراض» در آیه، روگرداني عمدي و عناد با حقّ بعد از آگاهي و اتمام حجت با ایشان است؛ اما بسياري از مردم اینگونه نیستند. بنابراین، گشايش زندگي آنها به طور عادي و نتيجه تلاش آنها است؛ مگر كساني كه گرفتار سنّت استدراج شده اند و خداوند خواسته كه آنها در دنيا طلبي غوطه ور شوند.

خداوند در سوره «زخرف» درباره عواقب «غفلت» از یاد خدا به صورت يك حكم كلى و عمومى كه درباره همه اقوام و افراد صادق است مى فرمايد: «هر كس از ياد خدا روى گردان و غافل گردد، شيطان را به سراغ او مى فرستيم تا همواره با او قرين باشد». دقت در این آیه ما را متوجه این حقیقت می کند که «غفلت» و بى خبرى انسان در روى گردانى از خداوند، باعث نزديك شدن شيطان به انسان مي شود و اين، مجازاتى است كه در دنيا دامنگير اين افراد مى شود.

تنگى زندگى، به خاطر کمبودهاى معنوى، عدم اطمینان به آینده، ترس از نابود شدن امکانات موجود، و وابستگى بیش از حدّ به جهان ماده است، و آن کس که ایمان به خدا دارد، از همه این نگرانى ها در امان است. اما در جوامعی که از یاد خدا روى گردان شده اند، مسأله از این وحشتناک تر خواهد بود. آنان على رغم پیشرفت شگفت انگیز صنعت، و فراهم بودن همه وسائل زندگى، در اضطراب و نگرانى شدید بسر مى برند. در روایات اسلامی، اعراض از یاد خدا به اعراض از ولایت امام علی(ع) و ترک حج تعبیر شده است.

بهانه جويى ها، لجاجت ها و اصرار در كفر، حجابى بر گوش جان انسان مى افكند و بينايى دل را از او مى گيرد و حس تشخیص را از انسان سلب می کند و مانع درک و دید انسان می شود. به عبارتی دیگر، خداوند در اين گناهان اين اثر را آفريده كه صفاى قلب را از ميان مى برد و قدرت تشخيص را از انسان سلب مى كند. در قرآن مجید نیز به این معنا اشاره شده، از جمله: در آیه 101 سوره اعراف، 155 سوره نساء و ... .

تحليل عقلي آثار منفي نسيان خدا و فراموشي نام و ياد او اين است كه خداي سبحان نه تنها خالق انسان است بلكه مقوّم هويت و شخصيّتِ اوست، به طوري كه شناخت هویت انسان بدون معرفت قيّم وي يعني خداوند ممكن نيست؛ و با نسيان آن مقوّم و فراموشي آن قيّم، هويّتِ خود انسان نيز فراموش مي شود و با فراموشي هويّت، هيچ ‏گونه احساسي از تطاول غارتگران هويّت وجود نخواهد داشت و با عدم احساس خطر، هيچ‏ گونه قيام و اقدامي عليه دشمنِ مهاجم صورت نمي ‏پذيرد، در نتيجه تمام شئون ادراكي و تحريكي انسان به اسارت اهريمن در می آید.