«خوف» و «رجاء» به عنوان دو عامل بازدارنده و محرک باید به صورت متعادل در وجود هر انسانى باشد تا او را در مسیر طاعات استوار نگه داشته و از معاصى دور نمايد. اهمّيّت اين دو به اندازه اى است كه در وصاياى جناب لقمان به فرزندش آمده است: «از خداوند آن گونه خائف باش كه اگر تمام نيكى هاى جنّ و انس را به جا آورده باشى، از عذاب او [به علت پاره اى از لغزش ها] ترسان باشى و رجاء تو نسبت به خداوند بايد آن گونه باشد كه اگر معاصى جنّ و انس را انجام داده باشى اميد به رحمت او داشته باشى».

واژه «حرص» و الفاظ مترادف آن در احادیث اسلامی، به طور وسیع مورد بحث قرار گرفته و آثار و پیامدهای منفی بسياري برای آن ذکر گردیده است. از جمله اينكه: انسان را از خدا دور می کند، شخصیت او را در انظار درهم می شکند و نابود می کند، مایه رنج و زحمت ابدی است، زمینه را برای آلوده شدن به گناهان دیگر فراهم می کند، به خاطر جمع آوری اموال دنیا، انسان را به هلاکت می افکند و دین و دنیای او را تباه می کند.

بى شك «تجسّس» در حالات خصوصى مردم ناپسند است و قرآن از آن نهي نموده است؛ ولى گاه مواردى پيش مى آيد كه اگر با حُسن ظنّ برخورد شود، خطراتى براى جامعه اسلامى دارد، مانند توطئه منافقان داخلى يا نقشه‌ دشمنان خارجي كه به دست مزدوران داخلي انجام مى شود. در اين موارد بايد با سوء ظن نگريست و براى حفظ اهداف مهمتر تجسّس نمود و اين همان فلسفه تشكيل دستگاه هاى اطّلاعاتى و ضدّ اطلاعاتى است. نوع ديگر تجسّس، تجسّس در كار مأموران حكومتى است تا معلوم شود آنها وظايف خود را به خوبي انجام مى دهند يا نه.