آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

توجّه به اوصاف الهى سبب مى شود كه انسان چشم دل را به نقطه كمالِ مطلق بدوزد و سعى كند در سير درونى و برونى، خود را به او نزديكتر سازد و اين نزديكى سرانجام سبب تخلّق به اخلاق الهى و انعكاس صفات خداوند در اخلاق و عمل انسان مى شود. بنابراين هر قدر انسان به او نزديك تر شود، اين صفات در او قوى تر مى شود، مخصوصاً در مسأله عدل الهى. اهميّت مسأله عدالت در اسلام به قدرى است كه هيچ چيز حتی دوستى ها و دشمنى ها، قرابت ها و خويشاوندى ها هيچ كدام نمى تواند مانع آن شود.

در اسلام مسائل اعتقادى از مسائل علمى جدا نيست. توجّه به اوصاف الهى سبب مى شود كه انسان چشم دل را عميقاً به آن نقطه كمالِ مطلق بدوزد و سعى كند در سير درونى و برونى خود را به او نزديك و نزديكتر سازد و اين نزديكى سرانجام سبب تخلّق به اخلاق الهى و انعكاس صفات او در اخلاق و عمل انسان مى شود. بنابراين هر قدر انسان به او نزديك تر شود، اين صفات در او قوى تر مى گردد، مخصوصاً در مسأله عدل الهى (خواه عدالت را به مفهوم وسيعش تفسير كنيم كه قرار دادن هر چيزى در جاى شايسته خويش است يا به معناى اداى حقوق و مبارزه با هرگونه تبعيض و اجحاف) اين عقيده در فرد فرد مسلمانان و جوامع اسلامى اثر مى گذارد و آنها را به سوى مديريت صحيح در كارها و برافراشتن پرچم عدل و داد، نه تنها در كشورهاى اسلامى كه در كل جهان دعوت مى كند.
اهميّت مسأله عدالت در اسلام به قدرى است كه هيچ چيز نمى تواند مانع آن گردد، دوستى ها و دشمنى ها، قرابت و خويشاوندى، دورى و نزديكى در آن اثر ندارد و هرگونه انحراف از آن، متابعت از هواى نفس است، چنانكه در آيه 26 سوره «ص» خطاب به داود(عليه السلام) مى خوانيم: «يا داوُدُ إِنّا جَعَلْناكَ خَلِيفَةً فِي الْأَرْضِ فَاحْكُمْ بَيْنَ النّاسِ بِالْحَقِّ وَ لاتَتَّبِعِ الْهَوى فَيُضِلَّكَ عَنْ سَبِيلِ اللهِ»؛ (اى داود! ما تو را خليفه [و نماينده خود] در زمين قرار داديم؛ پس در ميان مردم بحق داورى كن و از هواى نفس پيروى مكن كه تو را از راه خدا منحرف سازد) و در آيه 8 سوره «مائده» مى فرمايد: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا كُونُوا قَوّامينَ لِلّهِ شُهَداءَ بِالْقِسْطِ وَ لايَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلى أَلّا تَعْدِلُوا»؛ (اى کسانى که ایمان آورده اید! همواره براى خدا قیام کنید، و از روى عدالت، گواهى دهید. دشمنى با جمعیّتى، شما را به گناه و ترک عدالت نکشاند).
اهميّت اين موضوع تا آن حد است كه اجراى عدالت اگر از طرق مسالمت آميز ميسّر نشود، مى توان از يك سو مظلومان را بسيج كرده و به قيام عمومى دعوت نمود و از سوى ديگر براى حمايت از آنان با ستمگر جنگيد، چنانكه در آيه 75 سوره «نساء» مى خوانيم: «وَ ما لَكُمْ لاتُقاتِلُونَ في سَبيلِ اللهِ وَ الْمُسْتَضْعَفينَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ»؛ (چرا در راه خدا، و [براى رهايى] مردان و زنان و كودكانى كه [به دست ستمگران] تضعيف شده اند، پيكار نمى كنيد؟!).
اين بحث را با چند روايت ناب خاتمه مى دهيم:
1. اميرمؤمنان على(عليه السلام) در كلام كوتاه و تعبير جالب و پرمغزى مى فرياد: «اَلْعَدْلُ حَياةٌ»(1)؛ (عدالت مايه حيات و زندگى است!).
2. در حديث ديگرى امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: «اَلْعَدْلُ اَحْلى مِنَ الْماءِ يُصيبُهُ الظَّمْآنُ»(2)؛ (عدل گواراتر از آبى است كه تشنه كام به آن مى رسد).
3. باز در حديث ديگرى از اميرمؤمنان على(عليه السلام) آمده: «جَعَلَ اللهَ الْعَدْلَ قِواماً لِلأَنامِ وَ تَنْزيهاً مِنَ الْمَظالِمِ وَ الآثامِ وَ تَسْنِيَةً لِلأسْلامِ»؛ (خداوند، عدل را قوام مردم و سبب پاكسازى جامعه از ظلم و گناه و موجب شكوه و سربلندى اسلام قرار داده است).
4. همچنين در حديث ديگرى از همان حضرت مى خوانيم: «اَلْعَدْلُ رَأسُ الأيمانِ وَ جِماعُ الأَحْسانِ، وَ اَعْلى مَراتِبِ الأيمانِ»؛ (عدالت به منزله سر براى پيكر ايمان است، تمام نيكى ها در آن جمع است و برترين مراتب ايمان محسوب مى شود).
بالاخره در كلام بسيار والائى از پايه گذار اسلام پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) مى خوانيم: «عَدْلُ ساعَة خَيْرٌ مِنْ عِبادَةِ سَبْعِيْنَ سَنَة، قِيامٌ لَيْلُها وَ صِيامٌ نَهارِها وَ جَوْرُ ساعَة فى حُكْم، اَشَدُّ وَ اعْظَمُ عِنْدَالله مِنْ مَعاصِى سِتِّينَ سَنَة»؛ (يك ساعت عدالت بهتر از هفتاد سال عبادت است كه همه شب تا صبح عبادت كند و همه روز با روزه بگذرد و يك ساعت ستم در حكم و داورى نزد خدا سخت تر و بزرگ تر است از معصيت هاى شصت سال!).(3)