آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

درباره علّت انکار شرک از سوی مشرکان در قیامت، دو احتمال وجود دارد: 1- در روز قیامت مراحلى وجود دارد، و در مراحل نخستین مشرکان خیال مى کنند مى توانند با دروغ گفتن از کیفرهاى دردناک الهى رهائى یابند لذا طبق عادت دیرینه خویش متوسل به دروغ مى شوند.2- انکار شرک در مورد کسانى است که واقعاً خود را مشرک نمى دیدند همانند مسیحیان که قائل به خدایان سه گانه اند و در عین حال خود را موحّد مى پندارند، یا کسانى که دم از توحید مى زدند، ولى عمل آنها بوى شرک مى داد.

در پاسخ این سؤال، دو جواب مى توان گفت:
نخست این که: در روز قیامت مراحلى وجود دارد، در مراحل نخستین مشرکان خیال مى کنند مى توانند با دروغ گفتن از کیفرهاى دردناک الهى رهائى یابند لذا طبق عادت دیرینه خویش متوسل به دروغ مى شوند.
ولى در مراحل بعد که مى فهمند روزنه اى براى فرار از این طریق وجود ندارد، به اعمال خود اعتراف مى نمایند.
گویا در روز رستاخیز پرده ها تدریجاً از مقابل چشم انسان کنار مى رود، در آغاز که مشرکان هنوز به دقت پرونده هاى خود را بررسى نکرده اند متوسل به دروغ مى شوند.
اما در مراحل بعد که پرده ها بالاتر مى رود و همه چیز را حاضر مى بینند، چاره اى جز اعتراف ندارند، درست مانند افراد مجرمى که در آغاز بازجوئى همه چیز، حتى آشنائى با دوستان خود را انکار مى کنند.
اما هنگامى که اسناد و مدارک زنده جرم به آنها ارائه داده مى شود، مى بینند مطلب به حدّى روشن است که جاى انکار نیست.
لذا اعتراف مى کنند و همه چیز را مى گویند. این پاسخ در حدیثى از امیر مؤمنان على(علیه السلام) نقل شده است. (1)
دیگر این که ممکن است انکار شرک در مورد کسانى باشد که واقعاً خود را مشرک نمى دیدند همانند مسیحیان که قائل به خدایان سه گانه اند و در عین حال خود را موحّد مى پندارند.
یا کسانى که دم از توحید مى زدند، ولى عمل آنها بوى شرک مى داد؛ زیرا دستورات پیامبران را زیر پا گذاشته بودند و به غیر خدا تکیه داشتند، و ولایت اولیاى الهى را انکار مى کردند و در عین حال خود را موحّد مى پنداشتند، اینها در روز قیامت قسم یاد مى کنند که ما موحّد بوده ایم، ولى به زودى به آنها مى فهمانند که آنها در باطن جزء مشرکان بودند، این پاسخ نیز در روایات متعددى از على(علیه السلام) و امام صادق(علیه السلام) نقل شده است. (2)
و هر دو پاسخ قابل قبول است. (3)