پاسخ اجمالی:
قرآن و روایات انسان ها را به انفاق خالصانه فرمان می دهند. لذا قرآن می فرماید: «و به زودى با تقوا ترين مردم از آن [آتش سوزان] دور داشته مى شود، همان كس كه مال خود را [در راه خدا] مى بخشد تا پاك شود». در اين آیه قرآن از گروهى سخن مى گويد كه از آتش جهنّم بركنارند. زیرا تعبير به «يتزكّى» اشاره به قصد قربت و نيّت خالص است. چون «تزكيه» به معنى نموّ و پاك كردن اموال آمده است. همچنین امام باقر(ع) در حدیثی می فرماید: «محبوب ترين اعمال نزد خدا اين است كه قلب مؤمن نيازمندى را مسرور كند، او را سير كرده يا بدهى او را ادا كند».
پاسخ تفصیلی:
قرآن و روایات به انفاق خالصانه و بی شائبه فرمان می دهند. از این رو خداوند در قرآن می فرماید: «وَ سَيُجَنَّبُهَا الْأَتْقَى * الَّذِي يُؤتِى مَالَهُ يَتَزَكَّى»(1)؛ (و با تقواترین مردم از آن دور داشته خواهد شد * همان کس که مال خودرا [در راه خدا] مى بخشد تا پاک شود). در توضيح این آیه می توان گفت؛ خداوند در اين آیه قرآن از گروهى سخن مى گويد كه از آتش شعله ور و سوزان جهنّم بركنارند. تعبير به «يتزكّى» اشاره به قصد قربت و نيّت خالص است خواه اين جمله به معنى كسب نموّ معنوى و روحانى باشد يا به دست آوردن پاكى اموال؛ چون «تزكيه» هم به معنى نموّ دادن آمده و هم پاك كردن.
در آيه 103 سوره توبه نيز مى خوانيم: «خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهّرُهُمْ وَ تُزَكّيهِم بِهَا وَ صَلّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلَوتَكَ سَكَنٌ لَّهُمْ»؛ (از اموال آنها صدقه اى [بعنوان زکات] بگیر، تا بوسیله آن، آنها را پاک سازى و پرورش دهى؛ و [به هنگام گرفتن زکات] به آنها دعا کن؛ که دعاى تو، مایه آرامش آنهاست). سپس براى تأكيد بر مسأله خلوص نيّت در انفاق ها مى افزايد: «وَ ما لِأَحَدٍ عِنْدَهُ مِنْ نِعْمَةٍ تُجْزَى»؛ (و هیچ کس را نزد او حق نعمتى نیست تا بخواهد [به این وسیله] او را پاداش دهد). [هم‌چنين بايد] تنها هدف انسان جلب رضاى پروردگار بزرگ باشد: «إِلاَّ ابْتِغاءَ وَجْهِ رَبِّهِ الْأَعْلَى»(2)؛ (بلکه هدفش تنها جلب رضاى پروردگار والایش مى باشد).
و به تعبير ديگر، بسيارى از انفاق ها در ميان مردم پاسخى است به انفاق مشابهى كه از ناحيه طرف مقابل قبلاً شده است، البتّه حق شناسى و پاسخ احسان به احسان كار خوبى است؛ ولى حسابش از انفاق هاى خالصانه پرهيزگاران جدا است، آيات فوق مى گويد: انفاق مؤمنانِ پرهيزگار به ديگران نه از روى ريا است و نه به خاطر جوابگويى خدمات سابق آنها؛ بلكه انگيزه آن تنها و تنها جلب رضاى خداوند است و همين است كه به آن انفاق، ارزش فوق العاده اى مى دهد. تعبير به «وجه» در اين جا به معنى ذات است و منظور، رضايت و خشنودى ذات پاك او است. تعبير به «رَبِّهِ الْأعْلَى» نشان مى‌دهد كه اين انفاق با معرفت كامل صورت مىگيرد و در حالى است كه هم به ربوبيّت پروردگار آشنا است و هم از مقام اعلاى او با خبر است. در ضمن اين استثناء هر گونه نيّت غير الهى را نيز نفى مى‌كند، مانند انفاق كردن براى خوش‌نامى و جلب توجّه مردم يا كسب موقعيّت اجتماعى و مانند آن؛ زيرا مفهوم آن منحصر ساختن انگيزه انفاق‌ها در جلب خشنودى پروردگار است.
علاوه بر قرآن، فرهنگ انفاق در روايات اسلامى نیز مورد تاکید قرار گرفته است. انفاق و بخشش در راه خدا و كمك مالى به افراد محروم و آبرومند، توأم با خلوص نيّت، از امورى است كه در آيات قرآن مجيد مكرّر بر مكرّر روى آن تكيه شده و از نشانه هاى ايمان ذكر شده است. روايات اسلامى نيز مملو از تأكيد در اين باره است تا آنجا كه نشان مى دهد در فرهنگ اسلام انفاق مالى به شرط اين كه انگيزه اى جز رضاى پروردگار نداشته باشد و از هر گونه رياكارى و منّت و آزار خالى باشد از بهترين اعمال است.
1. در حديثى از امام باقر(عليه السلام) مى خوانيم: «إِنَّ أَحَبَ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ إِدْخَالُ السُّرُورِ عَلَى الْمُؤْمِنِ شُبْعَةُ مُسْلِمٍ أَوْ قَضَاءُ دَيْنِه»(3)؛ (محبوب ترين اعمال نزد خدا اين است كه قلب مؤمن نيازمندى را مسرور كند، او را سير كرده يا بدهى او را ادا كند).
2. در حديثى از رسول اللَّه(صلى الله عليه و آله و سلم) آمده است: «مِنَ الْإِيمَانِ حُسْنُ الْخُلُقِ وَ إِطْعَامُ الطَّعَام وَ إِرَاقَةُ الدِّمَاءِ»(4)؛ (حُسن خُلق و اطعام طعام و ريختن خون [قربانى كردن در راه خدا] از نشانههاى ايمان است).
3. در حديث ديگرى از امام صادق(عليه السلام) آمده است: «مَا أَرَى شَيْئاً يَعْدِلُ زِيَارَةَ الْمُؤْمِنِ إِلَّا إِطْعَامَهُ وَ حَقٌّ عَلَى اللَّهِ أَنْ يُطْعِمَ مَنْ أَطْعَمَ مُؤْمِناً مِنْ طَعَامِ الْجَنَّة»(5)؛ (من چيزى را همانند ديدار مؤمن نمىبينم، جز اطعام كردن و هر كس مؤمنى را اطعام كند بر خدا است كه او را از طعام بهشت اطعام نمايد).
4. در حديث ديگرى از پيغمبر اكرم(صلى الله عليه و آله و سلم) آمده است كه مردى مهار مركب حضرت را گرفت و عرض كرد: اى رسول خدا! «اَىُّ الْأَعْمَالِ اَفْضَلُ»؛ (چه عملى از همه اعمال برتر است؟) فرمود: «اِطْعَامُ الطَّعَامِ وَ اِطْيَابُ الْكَلَامِ»(6)؛ (غذا دادن به مردم و خوش زبان بودن).
5. در حديث ديگرى از رسول خدا(صلى الله عليه و آله و سلم) مى‌خوانيم: «مَنْ عَالَ أَهْلَ بَيْتٍ مِنَ الْمُسْلِمِينَ يَوْمَهُمْ وَ لَيْلَتَهُمْ، غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَه»(7)؛ (كسى كه خانواده‌اى از مسلمين را يك شبانه روز پذيرايى كند، خداوند گناهانش را مى‌بخشد). چه كار كوچك و چه نتيجه بزرگى!(8)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.