آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در اسلام «کم فروشی» از گناهان کبیره است و بسیار از آن مذمّت شده است، «قرآن» مي فرمايد: «واى بر كم فروشان! آنان كه وقتى براى خود چيزى از مردم با پيمانه مى گيرند، [حقّ خود را] به طور كامل دريافت مى دارند؛ ولى هنگامى كه براى ديگران پيمانه يا وزن مى كنند، كم مى گذارند، آيا گمان نمى كنند كه برانگيخته مى شوند، در روزى بزرگ؟!». هرچند آيات «قرآن» در مورد كم فروشى در تجارت و مسائل مالى سخن مى گويد؛ ولى اين گناه بزرگ، اختصاص به مسائل اقتصادى ندارد و هركس مسئوليّتى داشته باشد و در حوزه مسئوليّت خود كم كارى كند، شامل او نيز مى شود.

يكي از اموري كه در معاملات مطرح مي شود، مسئله «كم فروشى» است. كم فروشي در اسلام بسيار قبيح و زشت، و بى شك از گناهان كبيره است. خداوند متعال نسبت به كم فروشان به گونه اى سخن گفته و آنها را تهديد كرده، كه در كمتر گناهى ديده مى شود. در آيات آغازين سوره مطففين مى خوانيم: «وَيْلٌ لِّلْمُطَفِّفِينَ * الَّذِينَ إِذَا اكْتَالُوا عَلَى النَّاسِ يَسْتَوْفُونَ * وَ إِذَا كَالُوهُمْ أَوْ وَّزَنُوهُمْ يُخْسِرُونَ * أَلَا يَظُنُّ أُولَئِكَ أَنَّهُمْ مَّبْعُوثُونَ * لِيَوْمٍ عَظِيمٍ * يَوْمَ يَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ»؛ (واى بر كم فروشان! آنان كه وقتى براى خود چيزى از مردم با پيمانه مى گيرند، [حقّ خود را] به طور كامل دريافت مى دارند؛ ولى هنگامى كه براى ديگران پيمانه يا وزن مى كنند، كم مى گذارند، آيا گمان نمى كنند كه برانگيخته مى شوند، در روزى بزرگ؟! روزى كه مردم در پيشگاه پروردگار جهانيان مى ايستند).
«وَيْلٌ» در اينجا به معناى «شرّ»، يا «غم و اندوه»، يا «هلاكت»، يا «عذاب دردناك»، و يا «وادى سخت و سوزانى در دوزخ» است، و معمولاً اين واژه به هنگام نفرين و بيان زشتى چيزى به كار مى رود. قابل توجّه اينكه در روايتى از امام صادق(عليه السلام) آمده است: «خداوند «ويل» را درباره هيچ كس در «قرآن» قرار نداده، مگر اينكه او را كافر نام نهاده، همان گونه كه مى فرمايد: «وَيْلٌ لِّلَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ مَّشْهَدِ يَوْمٍ عَظِيمٍ»(1)؛ (واى به حال كسانى كه كافر شدند از حضور روز بزرگ رستاخيز)».(2) از اين روايت استفاده مى شود كه: كم فروشى بوى كفر مى دهد.(3) اين مطلب از آيات بعدى نيز استفاده مى شود، «أَلَا يَظُنُّ أُولَئِكَ أَنَّهُمْ مَّبْعُوثُونَ»(4) بنابراين، كسانى كه قيامت را باور كرده اند، كم فروشى نمى كنند و آنها كه كم فروشى مى كنند ايمان ندارند و قيامت را باور نكرده اند.
هرچند آيات مورد بحث در مورد كم فروشى در تجارت و مسائل مالى سخن مى گويد؛ ولى اين گناه بزرگ، اختصاص به مسائل اقتصادى ندارد؛ بلكه هركس مسئوليتى داشته باشد و در حوزه مسئوليّت خود كم كارى كند، شامل او نيز مى شود، به عنوان مثال اگر معلّمى به اندازه كافى مطالعه نكند، يا دير سر كلاس حاضر شود و زودتر از موعدِ مقرّر كلاسى را ترك كند، كم فروشى است! اگر كارمندى به جاى پرداختن به كارهاى ادارى به كارهاى شخصى خود بپردازد، يا اوقات خود را به پر كردن جدول و ساير كارهاى تفريحى بگذراند، يا برخورد مناسبى با ارباب رجوع نداشته باشد و بى جهت انجام كار آنها را به تأخير بيندازد، مشمول حكم كم فروشان است. اگر قاضى، پرونده متّهم را به مقدار كافى مطالعه نكند و حكم دهد كم فروشى است. اگر خطيب و سخنران بدون مطالعه منبر رود يا به مقدار لازم مطالعه نكند مصداق مطفّفين و كم فروشان است. اگر سياستمداران، ارباب رسانه ها، و خلاصه هركسى در حوزه كارى خود كم كارى كند و وظايفش را به طور صحيح انجام ندهد، كم فروشى است و گويا قيامت را باور نكرده است. اگر تنها همين يك دستور دينى در جامعه عملى شود و هركس در حوزه مسئوليّت خود، كارش را به نحو احسن انجام دهد، جامعه گلستان خواهد شد.(5)