آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

گذشت در هنگام توانایی، یکی از بزرگ ترین فضائل اخلاقی است، بسيارى از مردم با مخفی ساختن كينه ها، در انتظار فرصتی هستند تا چندين برابر از دشمنشان انتقام گیرند. تاريخ جهان سرشار از انتقام جويى های بى رحمانه سلاطین، امرا، قبائل، اقوام و ملت ها است. اما سيره انبياء، عفو و گذشت در هنگام پيروزى بود، در واقع هدف آنان تربيت بوده نه انتقام، و این هدف افرادى است كه در پرتو ايمان و تقوا تربيت شده و بر نفس خویش تسلط دارند، داستان فتح «مكه» و عفو عمومى پيامبر(ص) از دشمنان سرسخت شان، گواه بسيار زنده و خوبى براى اين معنى است.

عفو و گذشت و ترك انتقام جويى به هنگام قدرت، يكى از بزرگترين فضائل اخلاقى است كه رسيدن به آن كار آسانى نيست. بسيارى از مردم با پنهان کردن كينه ها در سينه خود، به طور دائم در انتظار روزى هستند كه بر دشمن پيروز شوند، و چندين برابر از او انتقام بگيرند، نه فقط بدى را به بدى پاسخ گويند، بلكه يك بدى را به چندين بدى پاسخ دهند، و بدتر از همه گاهی به اين صفت رذيله و بسيار زشت افتخار هم مى كنند، و مى گويند ما كسى هستيم كه پس از پيروزى بر دشمن با او چنين و چنان كرديم.
تاريخ جهان پر است از انتقام جويى هاى بى رحمانه سلاطين، امرا، قبائل، اقوام و ملت ها. عجب اين كه انتقام جويى ها به صورت زنجيره اى پيش مى رود، فرضاً قبيله اى يك نفر از قبيله ديگر را به قتل مى رساند، قبيله مقتول به هنگام قدرت ده نفر را مى كشد، باز قبيله اوّل به هنگام قدرت پنجاه نفر را به قتل مى رساند و حمام خون به راه مى افتد. معمولا غارتها، هتك ناموس ها، قتل عام ها، زاييده همين خوى زشت حيوانى است.
اما به عكس، سيره انبياء و اولياء اين بوده است كه هنگام پيروزى حتى الامكان گذشته ها را با آب عفو بشويند، و دشمنان سرسخت را از اين طريق به دوستان صميمى مبدل سازند. آنها هرگز علاقه نداشتند خون را با خون بشويند (جز در موارد استثناء) و بدى را با بدى پاسخ گويند، بلكه سعى می کردند بدى ها را به خوبى پاسخ دهند، چرا كه هدف آنان تربيت بوده نه انتقام، خاموش كردن آتش بوده نه برافروختن آتش هاى جديد. ولى به يقين، اين كار از هر كسی ساخته نيست، كار افرادى است كه در پرتو ايمان و تقوا تربيت شده اند و تسلط بر نفس داشتند، كار افراد با فضيلت و پر افتخار و انسان هاى شايسته است، وگرنه درنده خويان چيزى را جز انتقام به رسميت نمى شناسند و به آن افتخار مى كنند. آيات قرآن و روايات اسلامى مملو است از بيان فضيلت عفو و نكوهش از روح انتقام جويى، و سيره پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) و امامان معصوم(عليهم السلام) گواه بسيار زنده و خوبى براى اين معنى است، يك نمونه آن، داستان فتح «مكه» و عفو عمومى پيامبر(صلى الله عليه وآله) از دشمنان سرسخت است، که تاثیر شگرفی در اصلاح آنها و گرایش شان به اسلام داشت.(1)