آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در قرآن، آیه ای وجود ندارد که با صراحت امر به «رازداری» کند؛ اما تعبيراتی در قرآن وجود دارد كه به دلالت التزامى از فضيلت رازدارى خبر مى دهد. مانند آيه 16 سوره «توبه» و آيه 118 سوره «آل عمران» که می فرماید: «مسلمانان اسرار خود را به كسانى بگويند كه مطمئن به حفظ آن باشند نه به افراد نامطمئنى كه افشای سرّ مى كنند». همچنین آيه 102 سوره توبه، که به افشای سرّ مسلمانان توسط «ابولبابه» در میان یهودیان «بنی قریظه» پرداخته است. بر این اساس، رازدارى فضيلت است، و افشای سرّ از رذائل محسوب مى شود.

در آيات قرآن، آیه ای که با صراحت دلالت بر رازداری داشته باشد نیافتیم، البته تعبير به سرّ در قرآن مجيد فراوان است لکن هيچ كدام ارتباطی با موضوع رازداری ندارد بلكه غالباً از آگاهى خداوند به همه اسرار و رازها خبر مى دهد. و به تعبير ديگر گوياى گسترش علم اللّه است، اما متأسفانه بعضى از نويسندگان بدون توجه به محتواى اين آيات، آن را در مسأله رازدارى ذکر کرده اند. اما در آيات قرآن تعبيراتی وجود دارد كه (نه به دلالت صريح مطابقى و تضمنى بلكه به دلالت التزامى) از فضيلت رازدارى خبر مى دهد، همانند:
1ـ در آيه 16 سوره توبه، خداوند می فرماید: «اَمْ حَسِبْتُمْ اَنْ تُتْرَكُوا وَ لَمّا يَعْلَمِ اللّهُ الَّذِينَ جاهَدُوا مِنْكُمْ وَ لَمْ يَتَّخِذُوا مِنْ دُونِ اللّهِ وَ لا رَسُولِهِ وَ لاَ الْمُؤمِنينَ وَليْجَةً وَاللّهُ خَبِيرُ بِما تَعْمَلُونَ»؛ (آيا گمان كرديد كه [به حال خود] رها مى شويد، در حالى كه هنوز آنها كه از شما جهاد كردند، و غير از خدا و رسولش را محرم اسرار خويش انتخاب ننمودند [از ديگران] مشخص نشده اند [بايد آزمون شويد و صفوف از هم جدا شود] و خداوند به آنچه عمل مى كنيد آگاه است). اين آيه مى گويد مسلمانان اسرار خود را به كسانى بگويند كه مطمئن به حفظ آن باشند نه به افراد نامطمئنى كه افشای سرّ مى كنند. مفهوم اين سخن آن است كه رازدارى فضيلت است، و افشای سرّ از رذائل محسوب مى شود.
2ـ خداوند در آيه 118 آل عمران می فرماید: «يا اَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا بِطانَةً مِن دُونِكُمْ لايَأْلُونَكُمْ خَبالا»؛ (اى كسانى كه ايمان آورده ايد محرم اسرارى از غير خودتان انتخاب نكنيد، آنها از هرگونه شرّ و فسادى درباره شما كوتاهى نمى كنند). «بطانه» تقريباً مفهومى همانند «وليجه» دارد، و هر دو به معنى محرم اسرار است، و خداوند همه مؤمنان را مخاطب ساخته و مى گويد غير مسلمانان [مخلص و مؤمن] را محرم سرّ خود ندانيد، در واقع اشاره اى به لزوم حفظ اسرار و نكوهش از افشاء سرّ دارد، منتها اين آيه و آيه قبل ناظر به اسرار شخصى نيست بلكه نظر به اسرار جامعه اسلامى دارد كه افشاى آن ضربه اى به مسلمين وارد مى كند.
3- مورد ديگرى كه در قرآن مجيد به صورت خاص درباره رازدارى [البته با اشاره نه با تصريح] آمده است، در داستان «ابولبابه» است كه «بنى قريظه» (گروهى از يهود كه از هيچ گونه كارشكنى و خيانت درباره مسلمين فرو گذار نمى كردند) با او مشورت كردند كه آيا تسليم حكم پيامبر(صلى الله عليه وآله) شوند، او با اشاره گفت، اگر تسليم شويد همه شما را اعدام خواهد كرد، سپس از اين گفته خود پشيمان شد و توبه كرد و روزهاى متوالى خود را به ستون مسجد بست و مشغول توبه و گريه زارى بود سرانجام خداوند توبه او را پذيرفت و آيه 102 سوره توبه در پذيرش توبه او نازل گرديد. «وَ آخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلا صالِحاً وَ آخَرَ سَيِّئاً عَسى اللّهُ اَنْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ اِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ»؛ (و گروهى ديگر به گناهان خود اعتراف كردند و اعمال صالح و ناصالحى را به هم آميختند، اميد مى رود كه خداوند توبه آنها را بپذيرد، خدا غفور رحيم است). تعبير به «گروهى» اشاره به اين است كه محتواى آيه مخصوص به فرد خاصى نيست بلكه شامل كسانى می شود كه گناهى کرده و در صدد جبران بر مى آيند و در توبه خود خالص و صادقند.
4- البته در قرآن مجيد در مورد خصوص رازدارى همسران در سوره تحريم بحث مشروحى آمده است و خداوند سرزنش شديدى نسبت به بعضى از همسران پيامبر كه در رازدارى كوتاهى كرده و اسرار بيت رسالت را افشا كردند نموده است مى فرمايد: «وَ اِذا اَسَرَّ النَّبِىُّ اِلى بَعْضِ اَزْواجِهِ حَدِيثاً فَلَمّا نَبَأَتْ بِهِ وَ اَظْهَرهُ اللّهُ عَلَيه عَرَّفَ بَعضَهَ وَ اَعْرَضَ عَنْ بَعْض فَلَمّا نَبَّأَها بِهِ قالَتْ مَنْ اَنْبَأَكَ هذا قالَ نَبَّأَنِىَ الْعَلِيمُ الْخَبِيرَ ـ اِنْ تَتُوبا اِلَى اللّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُكُما وَ اِنْ تَظاهَرا عَلَيْهِ فَاِنَّ اللّهَ هُوَ مَولاهُ وَ جِبْرِيلُ وَ صالِحُ الْمُؤمِنينَ وَ الْمَلائِكَةُ بَعْدَ ذلِكَ ظَهِيرٌ»(1)؛ (به خاطر بياوريد هنگامى را كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) يكى از رازهاى خود را به بعضى از همسرانش گفت، ولى هنگامى كه وى آن را افشا كرد و خداوند پيامبرش را از آن آگاه ساخت قسمتى از آن را براى او بازگو كرد، و از قسمت ديگر خوددارى نمود، هنگامى كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) همسرش را از آن خبر داد گفت چه كسى تو را از اين راز آگاه ساخته فرمود خداى عالم و آگاه مرا آگاه ساخت ـ اگر از كار خود توبه كنيد [به نفع شما است] زيرا دلهايتان از حق منحرف گشته و اگر بر ضد او دست به دست هم دهيد [كارى از پيش نخواهيد برد] زيرا خداوند ياور او است، و همچنين جبرئيل و مؤمنان صالح، و فرشتگان بعد از آن ها پشتيبان او هستند).
در اين كه اين رازى كه بعضى از همسران پيامبر(صلى الله عليه وآله) افشا كردند چه بود، بحث هاى مفصلى در ميان مسلمانان است، و چون شرح آن به درازا مى كشد مى توانيد به تفسير نمونه ذيل آيه 3 و 4 سوره تحريم مراجعه فرماييد. اين تقريباً مجموعه اشاراتى بود كه در آيات قرآن نسبت به رازدارى آمده است.(1)