آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) درباره آثار «تقوی» می فرماید: «تقواى الهى داروى بيمارى هاى دل هاى شماست، و سبب بينايى قلب ها، و شفاى امراض جسمانى، و موجب اصلاح فساد جان ها، و پاكيزگى از آلودگى ارواح، و جلاى نابينايى چشم ها، و سبب امنيّت در برابر اضطراب ها، و روشنايى تيرگى هاى شماست، شدائد و سختى ها پس از نزديكى، از وى دور مى گردد، تلخى هاى حوادث ناراحت كننده به شيرينى مبدّل مى شود، امواج متراكم ناراحتى از او دور و مشكلات پى در پى و خسته كننده، آسان مى گردد و مجد و عظمت از دست رفته همچون باران هاى پرپشت بر او فرو مى بارد و رحمت قطع شده الهى به سوى او باز مى گردد».

امام علي(عليه السلام) در خطبه 198 «نهج البلاغه» به دنبال توصيه به تقوی، به ذكر آثار تقوی در هشت جمله كوتاه و پر معنا مى پردازد و مى فرمايد: ([تقوی پيشه كنيد] تقواى الهى داروى بيمارى هاى دل هاى شماست و سبب بينايى قلب ها و شفاى امراض جسمانى و موجب اصلاح فساد جان ها و پاكيزگى از آلودگى ارواح و جلاى نابينايى چشم ها و سبب امنيّت در برابر اضطراب ها و روشنايى تيرگى هاى شماست)؛ «فَإِنَّ تَقْوَى اللهِ دَوَاءُ دَاءِ قُلُوبِكُمْ، وَ بَصَرُ عَمَى أَفْئِدَتِكُمْ، وَ شِفَاءُ مَرَضِ أَجْسَادِكُمْ، وَ صَلَاحُ فَسَادِ صُدُورِكُمْ، وَ طَهُورُ دَنَسِ أَنْفُسِكُمْ، وَ جِلَاءُ عَشَا(1) أَبْصَارِكُمْ، وَ أَمْنُ فَزَعِ جَأْشِكُمْ(2)، وَ ضِيَاءُ سَوَادِ ظُلْمَتِكُمْ».
جمله اوّل اشاره به بيمارى هاى فكرى و روحانى، همچون گمراهى و ضلالت است و جمله دوم اشاره به برطرف شدن موانع و حجاب هاى شناخت در پرتو تقوی است. جمله سوم اشاره به كم خورى و رعايت اعتدال در مصرف غذاها در سايه تقوی است؛ زيرا مى دانيم همان گونه كه در روايت معروف نبوى «اَلْمِعْدَةُ رَأْسُ كُلِّ داءٍ وَ الْحِمْيَةُ رَأْسُ كُلِّ دَواءٍ»(3)؛ (معده، خانه تمام بيمارى ها و كم خوردن، سرآغاز تمام درمان هاست) آمده و پزشكان امروز عموماً آن را تأييد مى كنند؛ قسمت مهمى از بيمارى ها بر اثر پرخورى است و سلامت و طول عمر از آنِ كسانى است كه كمتر غذا مى خورند. جمله چهارم و پنجم هر دو اشاره به پاكسازى درون از رذايل اخلاقى، همچون كبر و حسد و كينه و مانند آن است منتها جمله چهارم ناظر به آنجايى است كه اين صفات زشت آنچنان در جان آدمى رسوخ كرده كه آن را به فساد كشانده است؛ در حالى كه جمله پنجم اشاره به آلودگى هاى سطحى و كم عمق تر است كه با آب تقوی شستشو مى شود. جمله ششم، اشاره به اين است كه تقوی بينش درونى انسان را تيزتر و چشم بصيرت را روشن مى سازد و تفاوت آن با جمله «وَ بَصَرُ عَمَى أَفْئِدَتِكُمْ» ظاهراً اين است كه در آن جمله سخن از نابينايى مطلق بود كه تقوی آن را درمان مى كند و در اينجا اشاره به كمى نور بصيرت است كه در سايه تقوی افزونى مى يابد.
جمله هفتم، اشاره به اضطراب هايى است كه انسان بر اثر آلودگى به گناه پيدا مى كند؛ ترس از عذاب هاى الهى در دنيا و آخرت و ناراحتى وجدان كه در طبيعت گناه وجود دارد. تقوی همه اينها را برطرف مى سازد. قرآن مجيد مى گويد: «مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِّنْهَا وَ هُمْ مِّنْ فَزَعِ يَوْمَئِذٍ آمِنُونَ»(4)؛ (كسانى كه كار نيكى انجام دهند پاداشى بهتر از آن خواهند داشت و آنان از وحشت آن روز در امانند). آخرين جمله، اشاره به تأثير تقوی در برطرف ساختن ظلمت جهالت ها و بى عدالتى هاست. به اين ترتيب تقوی، همه خير و سعادت هاى دنيا و آخرت را براى انسان به ارمغان مى آورد.
در ادامه امام(عليه السلام) در جمله های کوتاه و پر معنایی در بیان آثار دیگر تقوی می فرماید: (هر كس دست به دامن تقوی بزند شدائد و سختى ها پس از نزديكى، از وى دور مى گردد، تلخى هاى حوادث ناراحت كننده به شيرينى مبدّل مى شود، امواج متراكم ناراحتى از او دور و مشكلات پى در پى و خسته كننده، آسان مى گردد و مجد و عظمت از دست رفته، همچون باران هاى پرپشت بر او فرو مى بارد و رحمت قطع شده الهى به سوى او باز مى گردد. نعمت هايى كه فرو نشسته بود به جوشش در مى آيد و بركت هاى كم شده به فراوانى بر او ريزش مى كند)؛ «فَمَنْ أَخَذَ بِالتَّقْوَى عَزَبَتْ(5) عَنْهُ الشَّدَائِدُ بَعْدَ دُنُوِّهَا، وَ احْلَوْلَتْ(6) لَهُ الْأُمُورُ بَعْدَ مَرَارَتِها، وَ انْفَرَجَتْ عَنْهُ الْأَمْوَاجُ بَعْدَ تَرَاكُمِهَا، وَ أَسْهَلَتْ لَهُ الصِّعَابُ بَعْدَ اِنْصَابِهَا(7)، وَ هَطَلَتْ(8) عَلَيْهِ الْكَرَامَةُ بَعْدَ قُحُوطِهَا(9)، وَ تَحَدَّبَتْ(10) عَلَيْهِ الرَّحْمَةُ بَعْدَ نُفُورِهَا، وَ تَفَجَّرَتْ عَلَيْهِ النِّعَمُ بَعْدَ نُضُوبِهَا(11)، وَ وَبَلَتْ(12) عَلَيْهِ الْبَرَكَةُ بَعْدَ إِرْذَاذِهَا(13)».
از مجموعه اين آثار هشت گانه اى كه امام(عليه السلام) براى تقوی بيان فرمود، ارزش تقوی در صحنه زندگى مادى و معنوى بشر به خوبی آشكار مى شود. آرى! در سايه تقوی، بلاها برطرف مى گردد و فيض رحمت الهى بر پرهيزكاران و جوامع پرهيزكار مى بارد، فساد و تباهى رخت بر مى بندد، آرامش و امنيت و نعمت و بركت، شامل حال آنها مى شود. قرآن مجيد مى گويد: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَكَاتٍ مِّنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ»(14)؛ (و اگر اهل شهرها و آبادى ها، ايمان مى آوردند و تقوی پيشه مى كردند، به يقين بركات آسمان و زمين را بر آنها مى گشوديم) و نيز مى فرمايد: «وَ مَنْ يَتَّقِ اللهَ يَجْعَلْ لَّهُ مَخْرَجاً * وَ يَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ»(15)؛ (و هر كس كه تقواى الهى پيشه كند خداوند راه نجاتى براى او فراهم مى كند * و او را از جايى كه گمان ندارد روزى مى دهد).(16)