آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) در خطبه 167 «نهج البلاغه»، درباره گستره «تقوی» مي فرمايد: «تقواى الهى پيشه كنيد؛ هم در مورد بندگان خدا، و هم شهرها و آبادى ها؛ چرا كه شما [در برابر همه اينها] حتى سرزمين ها و چهارپايان مسئوليد، خدا را اطاعت كنيد و از عصيان او بپرهيزيد. هنگامى كه امر نيكى را مشاهده كرديد، آن را انجام دهيد و هنگامى كه شرّ و بدى را يافتيد، از آن روي گردان شويد!».

امام علي(علیه السلام) در بخشی از خطبه 167 «نهج البلاغه» ابتداء به مسئله «آخرت» اشاره می نماید و از آنجا كه سفر آخرت به فرموده «قرآن مجيد» زاد و توشه اى مى طلبد و آن زاد و توشه، تقوی است «وَ تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوَى»(1). امام(عليه السلام) در ادامه اين سخن همه مردم را به تقوی دعوت مى كند و مى فرمايد: (تقواى الهى پيشه كنيد؛ هم در مورد بندگان خدا، و هم شهرها و آبادى ها؛ چرا كه شما [در برابر همه اينها] حتى سرزمين ها و چهارپايان مسئوليد)؛ «اتَّقُوا اللهَ فِي عِبَادِهِ وَ بِلَادِهِ، فَإِنَّكُمْ مَسْؤُولُونَ حَتَّى عَنِ الْبِقَاعِ(2) وَ الْبَهائِمِ(3)».
مفهوم «تقوی» در برابر بندگان خداوند روشن است و آن، تركِ آزار آنها و حفظِ حقوق و احترام به شخصيت آنان مى باشد و اما تقوی درباره بلاد، آن است كه در آبادى آنها بكوشند و از تخريب و ويرانى بپرهيزند و اجازه دهند همه مردم از محيط سالم بهره گيرند و اما مسئوليت در برابر بهائم و چهارپايان اين است كه آنها را بى جهت آزار ندهند و فوق طاقتشان بر آنها بار نكنند و به نيازهاى آنها از نظر غذا و آب و حتى پوششِ لازم و نيز دارو و درمان به هنگامى كه گرفتار جراحتى مى شوند، رسيدگى كنند.
از آنجا كه شاید مفهوم تقوی براى بعضى پيچيده به نظر برسد، امام(عليه السلام) در پايان خطبه، جمله هايى مى گويد كه حقيقت تقوی در آن به وضوح ديده مى شود؛ مى فرمايد: (خدا را اطاعت كنيد و از عصيان او بپرهيزيد. هنگامى كه امر نيكى را مشاهده كرديد، آن را انجام دهيد و هنگامى كه شرّ و بدى را يافتيد، از آن روي گردان شويد!)؛ «أَطِيعُوا اللهَ وَ لَا تَعْصُوهُ، وَ إِذَا رَأَيْتُمُ الْخَيْرَ فَخُذُوا بِهِ، وَ إِذَا رَأَيْتُمُ الشَّرَّ فَأَعْرِضُوا عَنْهُ».(4)