آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) درباره برنامه ريزی «منافقین» می فرماید: «آنها در برابر هر حقّى، باطلى آماده ساخته اند، و در برابر هر دليل محكمى، شبهه اى و براى هر زنده اى قاتلى، و براى هر درى كليدى، و براى هر شبى چراغى تهيّه كرده اند، آنها با اظهار يأس و بى رغبتى [به دنيا] تلاش مى كنند به مطامع خويش برسند و بازار خود را گرم كرده، كالاى مورد علاقه خويش را به فروش برسانند، آنان سخنانى مى گويند و مردم را به اشتباه مى افكنند، توصيف مى كنند تا مردم را بفريبند، آنها راه ورود به خواسته هاى خود را آسان، و طريق خروج از آن را تنگ و پر پيچ و خم مى سازند، آنها دار و دسته شيطانند و شراره هاى آتش دوزخ».

امام علي(عليه السلام) در بخش پایانی خطبه 194 «نهج البلاغه» اشاره مهمّى به اينكه منافقان با برنامه ريزى كامل به سوى اهداف خود پيش مى روند دارد و براى حلّ هر مشكلى از مشكلات خود چاره اى انديشيده و براى نابود كردن مخالفان برنامه ريزى نموده اند، مى فرمايد: (آنها در برابر هر حقّى، باطلى آماده ساخته اند، و در برابر هر دليل محكمى، شبهه اى و براى هر زنده اى قاتلى، و براى هر درى كليدى، و براى هر شبى چراغى تهيّه كرده اند)؛ «قَدْ أَعَدُّوا لِكُلِّ حَقٍّ بَاطِلاً، وَ لِكُلِّ قَائِمٍ مَائِلاً، وَ لِكُلِّ حَيٍّ قَاتِلاً، وَ لِكُلِّ بَابٍ مِفْتَاحاً، وَ لِكُلِّ لَيْلٍ مِصْبَاحاً».
در اين پنج جمله با توجّه به واژه «أَعَدُّوا»؛ (آماده كرده اند)، امام(عليه السلام) از اين حقيقت پرده بر مى دارد كه منافقان، همه مسائل مثبت جامعه را زير نظر مى گيرند و براى تخريب آن برنامه ريزى مى كنند و براى بن بست هايى كه بر سر راه دارند راه حل هايى در نظر مى گيرند تا بتوانند درهاى بسته را بگشايند و موانع را از سر راه بردارند، حتى در شب تاريك با چراغ آيند تا گزيده تر برند كالا!
در طول تاريخ بخصوص قرن هاى نخستين اسلام، شواهد زنده اى براى كلام پرمعناى امام(عليه السلام) ديده مى شود؛ از بهانه اى كه براى كنار زدن امام(عليه السلام) از صحنه خلافت (جوان بودن و يا شوخ طبع بودن) گرفته تا آتش زدن در بيت وحى، بعد از پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله)، به بهانه مخالفت با اجماع مسلمين (اجماعى كه وجود خارجى نداشت) و سپس خونخواهى عثمان، آن هم از سوى كسانى كه دستشان به خون عثمان آلوده بود و بالا بردن قرآن ها بر سر نيزه ها در زمانى كه در آستانه شكست بودند و مانند آن.
جالب اين است كه گاه به امورى متوسّل مى شدند كه هر انسان آگاهى را به شدّت در تعجّب فرو مى برد؛ مثلا «هنگامى كه به لشكريان معاويه گفتند: شما «فئه باغيه»؛ (گروه ستمگر) هستيد كه پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) در حديث معروف درباره عمّار خبر داده بود و بيش از سى سال قبل، به عمّار خطاب كرد و فرمود: تو را فئه باغيه خواهند كشت، آنها در برابر اين استدلال محكم و روشن گفتند: قاتل عمّار علي است؛ زيرا او عمّار را به همراه خود آورد! اگر نياورده بود ما او را نمى كشتيم».(1)
سپس امام(عليه السلام) به يكى ديگر از نيرنگ هاى آنها براى نفوذ در دلها اشاره كرده مى فرمايد: (آنها با اظهار يأس و بى رغبتى [به دنيا] تلاش مى كنند به مطامع خويش برسند و بازار خود را گرم كرده، كالاى مورد علاقه خويش [ضلالت و گمراهى] را به فروش برسانند)؛ «يَتَوَصَّلُونَ إِلَى الطَّمَعِ بِالْيَأْسِ لِيُقِيمُوا بِهِ أَسْوَاقَهُمْ، وَ يُنْفِقُوا بِهِ أَعْلَاقَهُمْ(2)». آنها سوداگران مرموزى هستند كه سرمايه آنان كفر، نفاق، ضلالت و مشتريان شان، افراد ساده انديش و بهاى اين معامله از دست دادن دين و ايمان است.
همان گونه كه گاه بعضى از تجّار براى گرم كردن بازار خويش، نسبت به فروش جنس به مشتريان بى اعتنايى نشان مى دهند تا به مقتضاى «اَلْإِنْسانُ حَرِيصٌ عَلَى ما مُنِعَ» آتش شوق را در دل آنها بيافروزند و بازار خود را گرم كنند و متاع كاسد و فاسد خود را به «اعلى القيم»؛ (بالاترين قيمت ها) بفروشند. آنگاه مى افزايد: (آنان سخنانى مى گويند و مردم را به اشتباه مى افكنند، توصيف مى كنند تا مردم را بفريبند)؛ «يَقُولُونَ فَيُشَبِّهُونَ، وَ يَصِفُونَ فَيُمَوِّهُونَ(3)».
آرى! آنها پيوسته كفر و نفاق و گمراهى و ضلالت را در لباس حقّ جلوه مى دهند تا توده هاى مردم كه به طور فطرى و طبيعى خواهان حقّند، باطلِ آنها را بپذيرند و در طريق گمراهى گام بردارند.
در وصف ديگر مى افزايد: (آنها راه ورود به خواسته هاى خود را آسان، و طريق خروج از آن را تنگ و پر پيچ و خم مى سازند [تا مردم را در دام خود گرفتار سازند])؛ «قَدْ هَوَّنُوا الطَّرِيقَ، وَ أَضْلَعُوا(4) الْمَضِيقَ». اين روش را امروز هم در منافقان عصر خويش مى بينيم كه با شرايط سهلى افراد را وارد گروه خويش مى سازند، آنگاه چنان دست و پاى آنان را با انواع تعهدات و بدهكارى ها مى بندند كه خروج از جرگه آنان بسيار سخت است.
جهانخواران عصر ما براى گرفتار ساختن ملت ها و كشورها، نخست با شرايط ساده اى، وام هاى سخاوتمندانه به آنها مى دهند، هنگامى كه آنها را گرفتار ساختند فشارها را پى در پى بر آنها وارد مى سازند و خواسته هاى خود را بر آنان تحميل مى كنند؛ در حالى كه چنان دست و پاى آنها بسته كه راه خروج و بازگشت ندارند.
سرانجام امام(عليه السلام) در پايان اين خطبه، هشدار مى دهد و مى فرمايد:(آنها دار و دسته شيطانند و شراره هاى آتش دوزخ [همان گونه كه خدا مى فرمايد] آنها حزب شيطانند، و بدانيد حزب شيطان زيانكارانند)؛ «فَهُمْ لُمَّةُ(5) الشَّيْطَانِ، وَ حُمَةُ(6) النِّيرَانِ:(أُولئِكَ حِزْبُ الشَّيْطَانِ، أَلَا إِنَّ حِزْبَ الشَّيْطَانِ هُمُ الْخَاسِرُونَ)(7)».(8)