آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) دراین باره می فرماید: «سخن زشت و خشونت آميز از آنان دور است، گفتارشان ملايم و منكرات از آنان به دور است. نيكي به آنان روى آورده و شرّ به آنان پشت كرده». برخورد آنان با همه مردم با زبان خوب و تعبيرات محبّت آميز است و خشونت در گفتار و سخنان زشت از آنها به دور است. نه تنها چنين سخنانى نمى گويند؛ بلكه با آنها فاصله زيادى نيز دارند.

امام علي(علیه السلام) در بخشی از خطبه 193 «نهج البلاغه» شش وصف برجسته از اوصاف «پرهيزكاران» را در عبارتى بسيار كوتاه و پرمعنا بيان كرده، و مى فرمايد: (سخن زشت و خشونت آميز از او به دور است، گفتارش نرم و ملايم، منكرات از او غايب، و معروف و كارهاى شايسته او حاضر و آشكار، نيكيش روى آورده و شرّش پشت كرده است)؛ «بَعِيداً فُحْشُهُ(1)، لَيِّناً قَوْلُهُ، غَائِباً مُنْكَرُهُ، حَاضِراً مَعْرُوفُهُ، مُقْبِلاً خَيْرُهُ، مُدْبِراً شَرُّهُ». اين اوصاف ششگانه كه دو به دو در مقابل هم قرار گرفته اند و يكديگر را تفسير مى كنند، اشاره به برخوردهاى اجتماعى پرهيزكاران است.
دو جمله «بَعِيداً فُحْشُهُ، لَيِّناً قَوْلُهُ»؛ اشاره به اين است كه برخورد آنان با همه مردم با زبان خوب و تعبيرات محبّت آميز است و خشونت در گفتار و سخنان زشت از آنها به دور است. نه تنها چنين سخنانى نمى گويند؛ بلكه با آنها فاصله زيادى نيز دارند. در حديثى از امام صادق(عليه السلام) در پاسخ به اين سؤال كه حدّ حُسن خُلق چيست؟ می فرماید: «أَنْ تَلِينَ جِناحَكَ، وَ تَطِيبَ كَلَامَكَ، وَ تَلْقی أَخَاكَ بِبُشْرٍ حَسَنٍ»(2)؛ (حدّ حُسن خُلق اين است كه نرم خو باشى و سخنت را پاك و پاكيزه كنى و برادرت را با چهره گشاده ملاقات نمايى).
«غايب بودن منكر» اشاره به معدوم بودن آن است؛ يعنى منكرى از آنها سر نمى زند كه در برابر مردم خود را نشان دهد. اين احتمال نيز وجود دارد كه اگر لغزشى از آنان سر زند، حداقل لغزش آشكارى نيست تا جامعه را آلوده سازد. «معروف» اشاره به همه خوبى هاست كه عقل و وجدان و شرع آن را مى شناسد و با آن بيگانه نيست (معروف از ريشه عرفان به معناى شناخت است).
منظور از «اقبال خير و ادبار شرّ»؛ آن است كه آنها در انجام نيكى ها پيوسته رو به پيش مى روند و اگر بدى هايى در گذشته داشته اند، همواره از آن فاصله مى گيرند.(3)