آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) درباره «راستگوئي متّقین» می فرماید: «پرهيزكاران در اين دنيا صاحب فضايلى هستند که گفتارشان راست است». نخستين گام در خودسازى و تربيت انسان ها، اصلاح زبان است؛ زبانى كه بيشترين گناهان كبيره با آن انجام مى شود و بهترين عبادات به وسيله آن صورت مى گيرد و اگر اصلاح شود، همه وجود انسان رو به صلاح مى رود و اگر فاسد شود، همه رو به ويرانى مى گذارند.

امام علی(علیه السلام) در خطبه 193 «نهج البلاغه» به سراغ صفات «متّقین» رفته و در اولین وصف می فرماید: (پرهيزكاران در اين دنيا صاحب فضايلى هستند که گفتارشان راست است)؛ «فَالْمُتَّقُونَ فِيهَا هُمْ أَهْلُ الْفَضَائِلِ، مَنْطِقُهُمُ الصَّوَابُ». جمله «مَنْطِقُهُمُ الصَّوَابُ»؛ اشاره به نخستين گام در خودسازى و تربيت انسان هاست و آن اصلاح زبان است؛ زبانى كه بيشترين گناهان كبيره با آن انجام مى شود و بهترين عبادات به وسيله آن صورت مى گيرد و اگر اصلاح شود، همه وجود انسان رو به صلاح مى رود و اگر فاسد شود، همه رو به ويرانى مى گذارند.
واژه «صواب»، در اينجا، مفهوم بسيار گسترده اى دارد و هر سخن حق و مفيدى را شامل مى شود. آرى، پرهيزكاران قبل از هر كار به اصلاح گفتار خويش مى پردازند و به همين دليل، سالكان طريق الى الله معتقدند كه اوّلين گام در اصلاح خويشتن، اصلاح زبان است كه اصلاح آن مايه اصلاح ساير اركان است. قرآن مجيد مى فرمايد: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ قُولُوا قَوْلاً سَدِيداً * يُصْلِحْ لَكُمْ أَعْمَالَكُمْ وَ يَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ»(1)؛ (اى كسانى كه ايمان آورده ايد تقواى الهى پيشه كنيد و سخن صحيح بگوييد * تا خدا كارهاى شما را اصلاح كند و گناهانتان را بيامرزد). اصلاح اعمال و بخشش گناهان به دنبال تقوا و سخن صحيح، قرينه خوبى بر رابطه اينها با يكديگر است.
در حديثى از امام باقر(عليه السلام) مى خوانيم: «إنَّ هذَا اللِّسانَ مِفْتاحُ كُلِّ خَيْرٍ وَ شَرٍّ فَيَنْبَغِى لِلْمُؤْمِنِ اَنْ يَخْتِمَ عَلَى لِسانِهِ كَما يَخْتِمُ عَلَى ذَهَبِهِ وَ فِضَّتِهِ»(2)؛ (اين زبان كليد هر خير و شرّى است، پس سزاوار است كه مؤمن مُهر بر زبانش زند همان گونه كه بر طلا و نقره اش مهر مى زند [و در صندوق محفوظى نگاه مى دارد]). اميرالمؤمنين(عليه السلام) در حديث ديگرى می فرماید: «ما عالَ مَنِ اقْتَصَدَ»(3)؛ (آن كس كه ميانه روى را پيشه كند هرگز تنگدست نمى شود). در حديثى از امام صادق(عليه السلام) چنين مى خوانيم: «فيما اَوْحَى اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ إلى داوُدِ(عليه السلام): يا داوُدُ كَما أنَّ أقْرَبَ النّاسِ مِنَ اللهِ الْمُتَواضِعُونَ كَذلِكَ أبْعَدُ النّاسِ مِنَ اللهِ الْمُتَكَبِّرُونَ»(4)؛ (در بين سخنانى كه خداوند عزّوجل به حضرت داود(عليه السلام) وحى كرد اين سخن بود كه اى داود! همان گونه كه نزديكترين مردم به خداوند، افراد متواضع هستند، دورترين مردم از خداوند نيز متكبّران هستند).(5)