آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

با توجّه به اين كه مهمترين سرمايه يك مدير در برنامه هاى اجرائى، همبستگى و وجود اعتماد متقابل ميان او و افراد تحت امرش است؛ و با توجّه به اين كه ضامن حفظ اين همبستگى، صداقت در گفتار و عمل است؛ نقش اين موضوع در مديريّت آشكار مى شود. در تعليمات اسلامی نیز به صورت کم نظیری روى این مسأله به همراه امانت داری تأكيد شده؛ و اين به خاطر نقش حياتى اين دو در زندگى اجتماعى بشر است. در حديثى از ياران امام صادق(ع) نقل شده که ایشان به دو چیز بسیار سفارش می فرمود: «صداقت و اداء امانت».

با توجّه به اين كه مهمترين سرمايه يك مدير و فرمانده در برنامه هاى اجرائى همبستگى او با افراد تحت امر و وجود اعتماد متقابل در ميان آنها است و با توجّه به اين كه ضامن حفظ اين همبستگى و اعتماد متقابل، صداقت در گفتار و عمل است؛ نقش اين موضوع در مديريّت کاملا آشكار مى شود.
گاه يك «سخن» يا «عمل» خالى از صداقت كافى است كه ميان مدير و فرمانده و كسانى كه تحت مديريّت و فرماندهى قرار دارند جدائى بيفكند؛ به همين دليل، مدير و فرمانده حتّى از كارهائى كه او را متّهم به ترك صداقت مى كند هر چند واقعيّتى نداشته باشد، بايد بپرهيزد؛ تا بتواند سرمايه عظيم اعتماد عمومى را حفظ كند.
در تعليمات اسلام به قدرى روى دو مسأله «صداقت» و «امانت» تكيه و تأكيد شده كه درباره كمتر موضوعى ديده مى شود؛ و اين به خاطر نقش حياتى اين دو در زندگى اجتماعى بشر است. براى پى بردن به نقطه نظرهاى اسلام در اين زمينه ذكر سه حديث زير كافى به نظر مى رسد:
1.پيغمبر اكرم(صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: «لا تَنْظُرُوا إِلى كَثْرَةِ صَلاتِهِمْ وَ صَوْمِهِمْ وَ كَثْرَةِ الْحَجِّ وَ الْمَعْرُوفِ، و طَنْطَنَتِهِمْ بِاللَّيْلِ، وَ لكِنِ انْظُرُوا إِلى صِدْقِ الْحَديثِ وَ أَداءِ الامانَةِ»(1)؛ ([براى آزمايش مردم] نگاه به زيادى نماز و روزه آنها و كثرت حج و نيكى كردن آنها به مردم، و سر و صداى آنها در عبادات شبانه نكنيد، بلکه نگاه به راستگوئى و امانتدارى آنها كنيد!). همانطور كه ملاحظه مى كنيد با تمام اهمّيّتى كه عبادات دارد، آن را به تنهائى دليل بر شخصيّت و ارزش والاى افراد نمى شمرد؛ بلكه، روى مسأله صداقت و امانت تأكيد و پافشارى مى فرمايد.
2. امام صادق(عليه السلام) فرمود: «إِنَّ اللّهَ لَمْ يَبْعَثْ نَبِيّاً قَطُّ إِلاّ بِصِدْقِ الْحَديثِ وَ أَداءِ الامانَةِ مؤدّاةً إِلَى البَرِّ وَ الْفاجِرِ»(2)؛ (خداوند هيچ پيامبرى را مبعوث نكرد مگر اين كه راستگوئى و اداى امانت به نيكوكار و بدكار، در برنامه تعليمات او بود). به اين ترتيب اين دو اصل از اصول اساسى دعوت انبياء و همه مذاهب آسمانى بوده است.
3. در حديث ديگرى از بعضى از ياران امام صادق(عليه السلام) مى خوانيم كه: «ما وَدَّعَنا قَطُّ إِلاّ أَوْصانا بِخَصْلَتَيْنِ: عَلَيْكُمْ بِصِدْقِ الْحَديثِ وَ أَداءِ الامانَةِ إِلَى البَرِّ و الْفاجِرِ»(3)؛ (امام(عليه السلام) هرگز از ما خداحافظى نكرد مگر اين كه دو موضوع را سفارش فرمود: صداقت و اداء امانت، به نيكوكار و بدكار!). آری جائى كه رعايت اين دو اصل براى عموم مردم ضرورى است، در مورد مديران و فرماندهان از اهمّيّت و اولويّت ويژه اى برخوردار خواهد بود.(4)