آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) در بیان اوصاف «متّقین» می فرماید: «لباس متّقین میانه روی است». لباس در کلام امام دارای دو معنی است؛ نخست لباس و پوشش ظاهری است؛ اما به قرينه آياتى كه لباس را در معناى كنايى وسيع به كار برده است، معناى لباس مفهوم گسترده اى پيدا مى كند كه همه زندگى انسان را شامل مى شود؛ به طوري كه اعتدال و ميانه روى تمام زندگى آنان را در برگرفته است. امام(ع) در وصف دیگری می فرمایند: «راه رفتن آنان متواضعانه است». در اين سخن نيز راه رفتن متواضعانه، شامل مشی به معناى وسيع آن مى شود كه تمام رفتارهاى آنان را در بر مي گيرد.

امام علی(علیه السلام) در خطبه 193 «نهج البلاغه» در بیان اوصاف «متّقین» می فرماید: (لباس متّقین میانه روی است)؛ «وَ مَلْبَسُهُمُ الْإِقْتِصَادُ»(1)؛ تعبير به «ملبس» در اين جمله به عنوان فضيلت مهم پرهيزكاران ذكر شده است اگر در معناى حقيقى به كار رود، اشاره به همان لباس ظاهرى است كه بايد نه اسراف و تبذير در آن باشد و نه سخت گيرى و خساست، همان گونه كه بسيارى از شارحان نهج البلاغه فهميده اند؛ اما اگر به قرينه آياتى كه لباس را در معناى كنايى وسيع به كار برده است؛ مانند «وَ لِبَاسُ التَّقْوَى ذلِكَ خَيْرٌ»(2) و «وَ هُوَ الَّذِى جَعَلَ لَكُمُ الَّيْلَ لِبَاساً»(3)؛ و «هُنَّ لِبَاسٌ لَكُمْ وَ أَنْتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ»(4)؛ معناى لباس را منحصر در پوشش ظاهرى ندانيم، مفهوم گسترده اى پيدا مى كند كه همه زندگى انسان را شامل مى شود؛ يعنى اعتدال و ميانه روى تمام زندگى آنان را در برگرفته و همچون لباسى است بر قامت آنان، همان گونه كه در جمله سوم تعبير به «مَشْيُهُمُ التَّوَاضُعُ»؛ تنها اشاره به راه رفتن ظاهرى نيست؛ زيرا راه رفتن متواضعانه هر چند كار خوبى است اما در رديف نخستين صفات برجسته پرهيزكاران قرار نمى گيرد؛ ولى هرگاه اشاره به معناى وسيع مَشى باشد مفهومش اين است كه همه رفتارهاى آنها آميخته با تواضع است.
در روايات اسلامى نيز راجع به اين دو اصل («میانه روی» و «تواضع»)، تأكيدهاى فراوانى ديده مى شود؛ در حديثى از امام باقر(عليه السلام) مى خوانيم: «إنَّ هذَا اللِّسانَ مِفْتاحُ كُلِّ خَيْرٍ وَ شَرٍّ فَيَنْبَغِي لِلْمُؤْمِنِ اَنْ يَخْتِمَ عَلَى لِسانِهِ كَما يَخْتِمُ عَلَى ذَهَبِهِ وَ فِضَّتِهِ»(5)؛ (اين زبان كليد هر خير و شرّى است، پس سزاوار است كه مؤمن مُهر بر زبانش زند همان گونه كه بر طلا و نقره اش مهر مى زند [و در صندوق محفوظى نگاه مى دارد]).(6)