آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) به افرادی که برای شهادت عجله داشتند، می فرماید: «بدون اجازه اقدام به نبرد نکنید و در برابر بلاها شكيبا باشيد، و شمشير خود را در راه هواى نفس به كار نگيريد؛ زيرا آن كس از شما كه در بستر خويش بميرد؛ ولى معرفت پروردگار خود و رسول او و اهل بيتش را به طور شايسته داشته باشد شهيد از دنيا رفته است. پاداش او بر خداست و ثواب اعمال صالحى را كه قصد آن را داشته مى برد و نيّتش جاى ضربات شمشيرش را مى گيرد، [بدانيد] هر كارى، وقتى دارد و سرآمدى».

امام علی(عليه السلام) در بخش پايانى خطبه 190 «نهج البلاغه» به كسانى كه براى شهادت بى تابى و عجله مى كردند و اصرار داشتند كه نابهنگام و بدون برنامه، به سوي مبارزه با دشمن فرستاده شوند، چنين دستور مى دهد: (بر جاى خود باشيد [و بدون اجازه دست به نبرد نزنيد]، در برابر بلاها و مشكلات شكيبا باشيد، دست ها و شمشيرهاى خود را در راه هواى نفس و آنچه بر زبانتان جارى مى شود به كار نگيريد و نسبت به آنچه خداوند تعجيل آن را لازم ندانسته شتاب نكنيد)؛ «إلْزَمُوا(1) الْاَرْضَ، وَ اصْبِرُوا عَلَى الْبَلَاءِ، وَ لَا تُحَرِّكُوا بِأَيْدِيكُمْ وَ سُيُوفِكُمْ فِي هَوَى أَلْسِنَتِكُمْ، وَ لَا تَسْتَعْجِلُوا بِمَا لَمْ يُعَجِّلْهُ اللهُ لَكُمْ».
همان گونه كه گروهى از جهاد فى سبيل الله فرار مى كنند، گروهى به عكس عجله دارند و نابهنگام، طالب جهاد و گاه شهادت در راه خدا هستند. گرچه نيّات اين گروه مقدّس است؛ ولى اعمال بدون برنامه و بى موقع به يقين آثار منفى و نادرستى دارد. به همين دليل امام(عليه السلام) آنها را از اين كار نهى مى كند. سپس به صورت دليل چنين مى فرمايد: (زيرا آن كس از شما كه در بستر خويش بميرد؛ ولى معرفت پروردگار خود و رسول او و اهل بيتش را به طور شايسته داشته باشد شهيد از دنيا رفته است. پاداش او بر خداست و ثواب اعمال صالحى را كه قصد آن را داشته مى برد و نيّتش جاى ضربات شمشيرش را مى گيرد)؛ «فَإِنَّهُ مَنْ مَاتَ مِنْكُمْ عَلَى فِرَاشِهِ وَ هُوَ عَلَى مَعْرِفَةِ حَقِّ رَبِّهِ وَ حَقِّ رَسُولِهِ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ مَاتَ شَهِيداً، وَ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللهِ، وَ اسْتَوْجَبَ ثَوَابَ مَا نَوَى مِنْ صَالِحِ عَمَلِهِ، وَ قَامَتِ النِّيَّةُ مَقَامَ إِصْلَاتِهِ(2) لِسَيْفِهِ».
آن حضرت در پايان و در جمله اى فشرده مى فرمایند: ([بدانيد] هر كارى، وقتى دارد و سرآمدى)؛ «فَاِنَّ لِكُلِّ شَيْءٍ مُدَّةً وَ أَجَلاً». اين جمله هاى حكيمانه در هر عصر و هر زمان كارآيى دارد و پاسخ خوبى است براى افراد تندرو و وقت ناشناس كه نيّات پاكى دارند و چه بسا عاشق جهاد و شهادتند؛ ولى زمانِ مناسبِ آن را تشخيص نمى دهند. پيوسته بى تابى مى كنند و به رهبر خود فشار مى آورند؛ ولى رهبرِ آگاه، تسليم فشارها نمى شود و ميوه را بى موقع نمى چيند؛ اما آنان را بشارت مى دهد كه خداوند پاداشى را كه مى خواهند به سبب نيّتشان به آنها مى دهد. اگر در ادّعاى خود صادق و ايمانشان به مبدأ و معاد و پيامبر(صلى الله عليه وآله) و خاندانش محكم باشد، مشمول ثواب مجاهدان راه خدا و شهيدان مى شوند.
اين سخن نه تنها در مورد جهاد و شهادت؛ بلكه درباره همه كارهاى خير، صادق است كه بايد به موقع اقدام كرد و در غير موقع، نيّت هاى خالص مي تواند كار اعمال صالح را انجام دهد. شبيه همين نكته مهم در خطبه پنجم با تعبير ديگرى بيان شده، حضرت مى فرمايد: «وَ مُجْتَنِى الثَّمَرَةِ لِغَيْرِ وَقْتِ اِينَاعِهَا كَالزَّارِعِ بِغَيْرِ أَرْضِهِ»؛ (كسى كه ميوه را پيش از رسيدن بچيند، همانند كسى است كه بذر خود را در زمين نامناسب و شوره زار بپاشد).
اين سخن در عصر و زمان ما نيز صادق است؛ گروهى براى مبارزه با منافقان داخلى و دشمنان خارجى بى تابى مى كنند و در انتظار زمان مناسب و برنامه ريزى نيستند و يا براى ظهور حضرت مهدى(عجل الله تعالی فرجه) و جانفشانى در ركابش سخت بى تابند به همه آنها مى توان گفت اگر پايه هاى ايمانِ شما محكم و نيّاتتان خالص باشد، خداوند پاداش مجاهدان و شهيدان را به شما عنايت مى كند.(3)