آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) در مقام تجلیل از شهدا می فرماید: «بندگان نيك خدا به سرعت عزم بر كوچ گرفتند و متاع اندك دنياى فانى را با سرمايه فراوان آخرتِ ماندگار، مبادله نمودند، برادران ما كه در صفین شهید شدند اگر امروز زنده نيستند كه از اين لقمه هاى گلوگير بخورند چه ضررى كرده اند؟ به خدا سوگند! آنها به لقاى پروردگار نايل شدند و خدا پاداش شان را به طور كامل عطا فرمود و آنها را در سراى امن و امان بعد از اين زندگىِ پر از خوف جاى داد».

امام علی(علیه السلام) در خطبه 182 «نهج البلاغه» براى تجليل از مقام شهيدانِ راه خدا و تقويت فرهنگِ جهاد و شهادت در برابر ظالمان و ستمگران مى فرمايد: (بندگان نيكِ خدا به سرعت عزم بر كوچ گرفتند و متاع اندك دنياى فانى را با سرمايه فراوان آخرتِ ماندگار، مبادله نمودند)؛ «وَ أَزْمَعَ(1) التَّرْحَالَ(2) عِبَادُ اللهِ الْاَخْيَارُ، وَ بَاعُوا قَلِيلاً مِنَ الدُّنْيَا لَا يَبْقَى بِكَثِيرٍ مِنَ الآخِرَةِ لَا يَفْنَى». اين تعبير لطيف اشاره به اين است كه آن نيكان و پاكانى كه شربت شهادت نوشيدند و در راه خدا به اين افتخار بزرگ نايل شدند نه تنها زيانى نكردند؛ بلكه تجارت پرسودى نمودند، متاع قليلِ فانى را به متاع كثيرِ باقى فروختند. كسانى هم كه افتخار شهادت پيدا نكردند؛ امّا در جهاد با نفس پيروز شدند و زرق و برق دنياى فانى را به سعادت آخرت فروختند آنها نيز در سلسله اين گروه از عباد اللهِ الاَخيار جاى دارند.
در ادامه اين سخن، با تأكيد مى فرمايد: (راستى برادران ما كه خونشان در صفّين ريخته شد [و شربت شهادت نوشيدند] اگر امروز زنده نيستند كه از اين لقمه هاى گلوگير بخورند و از اين آب هاى ناگوار بنوشند چه ضررى كرده اند؟)؛ «مَا ضَرَّ إِخْوَانَنَا الَّذِينَ سُفِكَتْ دِمَاؤُهُمْ ـ وَ هُمْ بِصِفِّينَ ـ أَلَّا يَكُونُوا الْيَوْمَ أَحْيَاءً؟ يُسِيغُونَ(3) الْغُصَصَ وَ يَشْرَبُونَ الرَّنْقَ!(4)». اشاره به اينكه آنها رفتند و آسوده شدند و امروز ما مانديم و اين اوضاع نابسامان. دشمنان حق در همه جا جولان مى كنند و دوستانِ حق، ضعيف و ناتوان و بى اراده در برابر آنها ايستاده و تماشاگرند. صحنه اى كه هر انسان با ايمان و غيورى را سخت آزار مى دهد. در واقع عبارات امام(عليه السلام) اشاره به جنايات معاويه و لشكر شام و سكوت و سُستى مردم كوفه و عراق است.

در پايان اين سخن، كلام امام(عليه السلام) اوج مى گيرد و مى فرمايد: (به خدا سوگند! آنها به لقاى پروردگار نايل شدند و خدا پاداش شان را به طور كامل عطا فرمود و آنها را در سراى امن و امان بعد از اين زندگىِ پر از خوف جاى داد)؛ «قَدْ ـ وَ اللهِ ـ لَقُوا اللهَ فَوَفَّاهُمْ أُجُورَهُمْ، وَ أَحَلَّهُمْ دَارَ الْاَمْنِ بَعْدَ خَوْفِهِمْ». آرى همان گونه كه قرآن مى فرمايد: «گمان مبر آنها كه در راه خدا كشته شده اند مردگانند؛ بلكه آنها زنده و جاويدانند و در نزد پروردگارشان به انواع روزى ها متنعمند»، مرده آنها هستند كه تن به ذلت مى سپرند و زير پرچم ظالمان به زندگى مادى و تحقيرآميز ادامه مى دهند.
شهادت هميشه مايه افتخار است؛ ولى در محيط هاى آلوده، شهادت و رخت بر بستن از آلودگى ها و مفاسد و رهايى از دست گروه هاى فاسد و مفسد، افتخار ديگرى است. پيامى كه حضرت علي(عليه السلام) در محراب عبادت در لحظات شهادت به ما داد درس بزرگى بود؛ فرمود: «فُزْتُ وَ رَبِّ الْكَعْبَةِ»؛ (به خداى كعبه نجات يافتم و رستگار شدم).
و به گفته شاعر:
مرده دلانند به روى زمين *** بهر چه با مرده شوم همنشين
هم دمى مرده دهد مردگى *** صحبت افسرده دل افسردگى
زير گِل آنان كه پراكنده اند *** گرچه به تن مرده، به دل زنده اند!
زنده شدم از نظر پاكشان *** آب حيات است مرا خاكشان.(5)،(6)