آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

کتاب «الاصابه فى تمییز الصحابه» تالیف ابن حَجَر عسقلانى بوده و یکى از مهم ترین و اساسى ترین منابع اهل سنت در شناخت و بررسى احوال اصحاب پیامبر اسلام(ص) و راویان احادیث نبوى به شمار مى رود. این کتاب شرح حال مفصّلى از حدود دوازده هزار صحابى (اعم از زن و مرد) را در بر دارد که جامع تر از سایر کتاب هاى تالیف شده در این زمینه به شمار مى آید. نکته شایان اهمیت درباره کتاب اصابه این است که ابن حجر عسقلانى بسیارى از مطالب را از کتاب هاى دانشمندان شیعه مثل «ابن ابى طّى»، شیخ «منتخب الدین رازى»، «برهان الدین قزوینى»، و «ابن الفوطى یا ابن صابونى» که از شاگردان خواجه نصیرالدین طوسى بود و همچنین کتاب شیخ مفید درباره مناقب على(ع) نقل کرده و بهره برده است. یعنى ابن حجر در نوشتن این کتاب به مطالب دانشمندان شیعى هم اعتماد داشته است؛ با اینکه تشیع را عامل ضعف سند روایت مى دانست!

کتاب «الاصابه فى تمییز الصحابه» تالیف ابن حَجَر عسقلانى بوده و یکى از مهم ترین و اساسى ترین منابع اهل سنت در شناخت و بررسى احوال اصحاب پیامبر اسلام(ص) و راویان احادیث نبوى به شمار مى رود . این کتاب شرح حال مفصّلى از حدود دوازده هزار صحابى (اعم از زن و مرد) را در بر دارد که جامع تر از سایر کتاب هاى تالیف شده در این زمینه به شمار مى آید. زیرا سایر نویسندگان مثل ابن عساکر، ابن اثیر و ابن جوزى توانسته اند در کتاب هاى خود فقط براى حدود هزار و چهارصد یا چهار هزار و دویست و یا هفت هزار و هفت صد نفر از صحابى شرح حال بنویسند.

ابن حجر حدود چهل سال براى تالیف این کتاب زحمت کشید. او توانسته است نام ها، لقب ها و کنیه هاى راویان و اصحاب فراوانى را که در کتاب هاى صحابه شناسى پیشین نیامده بود در کتاب خود جمع نماید و این نام ها را با علامت «ز» مشخص کرده است. («ز» حرف اول کلمه زیادت به معناى زیادتر از کتاب هاى پیشین است). على رغم جامعیت این کتاب، ابن حجر، معتقد است که حتى یک دهم اسامى صحابه پیامبر هم در این کتاب نیامده است زیرا بیش از صدهزار صحابى (حدود صد و چهارده هزار نفر) در غدیر خمّ جمع شده بود.

از طرفى، على رغم تلاش هاى فراوان او براى تدوین چنین کتاب جامعى، کتابش داراى ابهام هاى فراوانى است.

شیوه تدوین کتاب الإصابة:

این کتاب در چهار قسم تدوین شده است:

قسم اول به آن دسته از افراد تعلّق دارد که صحابه بودن آنان قطعى است. در این قسم وجود حتى یک روایت ضعیف السند هم علامت صحابى بودن راوى آن تلقى شده است.

قسم دوم شرح حال کسانى است که به هنگام رحلت پیامبر اسلام(ص) هنوز در سنین کودکى بوده و به سنّ تمیز نرسیده بودند. احادیث این افراد از پیامبر اکرم(ص) را مرسل مى دانند.

قسم سوم درباره اشخاصى است که دوره جاهلیّت و اسلام را درک کرده اند. فرقى نمى کند که در زمان حیات پیامبر اکرم اسلام آورده باشند و یا پس از رحلت ایشان. این قسم از افراد، صحابى شمرده نمى شوند و احادیث آنها را نیز مرسل مى دانند. اما با این همه، ابن حجر آنها را به عنوان صحابى ذکر کرده است.

قسم چهارم به بررسى درباره کسانى اختصاص دارد که پیشینیان به اشتباه آنها را صحابى دانسته اند، در حالی که صحابى نبوده اند. طرح این بحث توسط ابن حجر کارى ابتکارى بوده و او از اشتباهات نویسندگان پیشین کتاب هاى تاریخ و رجال پرده برداشته است.

ابن حجر قبل از وارد شدن به متن کتاب، مقدمه اى مهم در سه فصل نوشته است و در آن به معنا شناسى لفظ صحابه، راه هاى شناختن صحابه، و عدالت صحابه پرداخته است.

اهمیت کتاب الإصابة:

نکته شایان اهمیت درباره کتاب اصابه این است که ابن حجر عسقلانى بسیارى از مطالب را از کتاب هاى دانشمندان شیعه مثل «ابن ابى طّى»، شیخ «منتخب الدین رازى»، «برهان الدین قزوینى»، و «ابن الفوطى یا ابن صابونى» که از شاگردان خواجه نصیرالدین طوسى بود و همچنین کتاب شیخ مفید درباره مناقب على(ع) نقل کرده و بهره برده است. یعنى ابن حجر در نوشتن این کتاب به مطالب دانشمندان شیعى هم اعتماد داشته است؛ با اینکه تشیع را عامل ضعف سند روایت مى دانست!

این کتاب چندین نوبت در هند و مصر به چاپ رسیده، و چاپ ها و نسخه هاى فراوانى از آن در دست مى باشد.