آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«عجله» اين خوى ناپسند، مانند بسيارى از رذايل ديگر، قبل از هر چيز از هوی پرستى سرچشمه مى گيرد. همچنین حبّ دنيا كه سرچشمه خطايا و معاصى است، كمى ظرفيت و سعه صدر، جهل و نادانی، تسویلات شیطان و تزئینات او و فريب هاى دوستان نادان و ...، از سایر عوامل شتابزدگى و عجله می باشد.

ريشه هاى «عجله» اين خوى ناپسند بسيارند. برخي از آنها عبارتند از:
1) هواپرستى:
اين خوى ناپسند، مانند بسيارى از رذايل ديگر، قبل از هر چيز از هواپرستى سرچشمه مى گيرد، انسان هاى هواپرست معمولاً براى رسيدن به خواست دل عجول و دستپاچه اند و غالباً هوا و هوس ها به آنها اجازه نمى دهد در عواقب امور بينديشند و راه درست را براى رسيدن به مقصد برگزينند؛ به همين جهت خود را به آب و آتش مى زنند و با دستپاچگى به سوى هوس هاى خويش مى دوند و خود را گرفتار مى سازند.
2) حبّ و وابستگى به دنيا:
حبّ دنيا كه سرچشمه و رأس خطايا و معاصى است، يكى ديگر از عوامل عجله و شتاب است. بنده دنيا چيزى جز دنيا را نمى بيند و گويى چشم و گوش او كور و كر مى شود. آتش عشق و شوق دنيا در دل او زبانه مى كشد و او را با شتاب به دنبال خيالات خام مى فرستد و اغلب بر اثر عجله و شتاب، مشكلات و موانع راه را نمى بيند و خود را براى مقابله با آن آماده نمى كند و به همين دليل گرفتار شكست و ناكامى مى شود.
3) كمى ظرفيت و سعه صدر:
از انگيزه هاى ديگر «عجله و شتاب»، كمى ظرفيت و سعه صدر است، افراد كم ظرفيت معمولاً عجولند و صاحبان سعه صدر با تأنّى و خويشتن دارى و بردبارى گام برمى دارند و همه چيز را زير نظر مى گيرند و با قدرت و قوّت در عين خونسردى، به سوى مقصد پيش مى روند و به همين دليل، كمتر گرفتار شكست مى شوند. تسويلات شيطان و تزئينات او و فريب هاى دوستان نادان و متملق و دروغگو و حسود و سخن چين، از عوامل مهم شتابزدگى و عجله است. امام اميرمؤمنان على(عليه السلام) مى فرمايند: «وَ لا تَعجَلَنَّ اِلَى تَصديقِ ساع فَاِنَّ السَّاعِىَ غَاشٌّ وَ اِن تَشبَّهَ بِالنَّاصِحينَ»(1)؛ (در تصديق سخن چينان عجله مكن؛ زيرا آنها خائنند، هر چند در لباس ناصحان خيرخواه ظاهر شوند).
4) جهل و نادانى:
يكى ديگر از عوامل شتابزدگى، جهل و نادانى و سفاهت است؛ زيرا افراد جاهل و نادان اغلب گرفتار اوهام و پندارهاى غلط هستند و به گمان اين كه مقدّمات كار فراهم است، خود را در گرداب حوادث مى افكنند و با ناكامى و شكست روبرو مى شوند، در حالى كه هوشياران آگاه، تمام جوانب كار را مورد بررسى قرار مى دهند و با حزم و دورانديشى و دور از هر گونه شتابزدگى، برنامه ريزى مى كنند و مطمئناً پيروز مى شوند. اميرمؤمنان على(عليه السلام) مى فرمايند: «مِنَ الْحُمُقِ اَلْعَجَلَةُ قَبلَ الاِمْكانِ»(2)؛ (عجله كردن قبل از فراهم شدن امكانات [انجام كار]، از حماقت است).(3)