آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

درمان «شهوت پرستي» به دو طريق امکانپذیر است؛ اول راه علمی: منظور از راه علمى، اين است كه انسان در آثار و پيامدهاى شهوت پرستى بينديشد و ببيند كه چگونه تسليم شدن در برابر شهوات، انسان را به ذلّت، بدبختى و دورى از خدا مى كشاند؟ بی شک اندیشيدن در این پیامدها، تاثیر عمیقی در بازدارندگی از اعمال غیر اخلاقی خواهد داشت. دوم راه عملی: برای درمان شهوت پرستی راه هاي عملي فراواني از جمله اشباع صحیح امیال جنسی، برنامه دقیق و سودمند برای برنامه های زندگی، از بین بردن عوامل آلودگی و ... وجود دارد.

راه هاى درمان مفاسد اخلاقى به صورت اصولى تقريباً همه جا يكى است كه به طور كلى در دو راه علمى و عملى خلاصه مى شود.
الف) راه علمى:
منظور از راه علمى، اين است كه انسان در آثار و پيامدهاى «شهوت پرستي» بينديشد و ببيند كه چگونه تسليم شدن در برابر شهوات، انسان را به ذلّت، بدبختى، اسارت، تضعيف شخصيت اجتماعى و دورى از خدا مى كشاند كه زندگى خفت بار افرادى كه آلوده شهوت شده اند، بيانگر اين واقعيت است. بنابراين تأمّل در امور مذكور و انديشه پيرامون شرح حال «اولياء الله» و پيروان راستين آنها - كه بر اثر مبارزه با شهوات به مقامات بالا در دنيا و نزد خدا رسيده اند - انسان را از شهوت پرستى باز خواهد داشت. علاوه بر اين كه تحكيم پايه هاى عقل و ايمان، انسان را قادر به كنترل شهوات مى كند؛ در اين رابطه اميرمؤمنان علي(عليه السلام) مى فرمايند: «مَنْ كَمُلَ عَقْلُهُ اِستَهَانَ بِالشَّهَوَاتِ»(1)؛ (كسى كه عقلش كامل شود، شهوت ها را كوچك و بى ارزش مى شمرد). در جاى ديگر نيز مى فرمايند: «مَنْ غَلَبَ شَهْوَتَهُ ظَهَرَ عَقْلُهُ»(2)؛ (كسى كه بر شهوات خود غالب شود، عقل و خرد او ظاهر مى گردد). همچنين فرموده اند: «كُلَّمَا قَوِيَتِ الْحِكْمَةُ ضَعُفَتِ الشَّهْوَةُ»(3)؛ (هرقدر حكمت و دانش انسان تقويت شود، شهوات و تمايلات سركش او ضعيف مى گردد). آن حضرت در پيام پرمعناى ديگرى نيز مى فرمايند: «اُذْكُرْ مَعَ كُلِّ لَذَّة زَوَالَهَا وَ مَعَ كُلِّ نِعْمَةٍ اِنْتِقَالَهَا وَ مَعَ كُلِّ بَليَّةٍ كَشْفَها، فَاِنَّ ذَلِكَ اَبْقَى لِلنِّعمَةِ، وَ اَنْفَى لِلشَّهْوةِ، وَ اَذْهَبُ لِلبَطَرِ، وَ اَقرَبُ اِلَى الْفَرَجِ وَ اَجْدَرُ بِكَشفِ الغُمَّةِ وَ دَرْكِ الْمَأمُولِ»(4)؛ (هرگاه در لذت [حرامى] باشى، به ياد بياور كه روزى زايل مى شود و اگر در هر نعمتى هستى، به خاطر داشته باش كه روزى سلب خواهد شد. در بلاها نيز انتظار برطرف شدن آن را داشته باش؛ زيرا اين يادآوري ها، نعمت را پايدارتر مى كند و شهوات را دور مى سازد و مستى و غرور نعمت را زايل مى كند و به فرج و گشايش امور نزديكتر و در از ميان رفتن اندوه و رسيدن به مقصود، نزديكتر و شايسته است). به اين ترتيب، انديشه در پيامدها، اثر عميقى در بازدارندگى از آلودگى به شهوت ها دارد؛ تمام تلاش رهبران الهى نيز اين بوده است تا عواقب شوم گرفتارى در چنگال شهوات را به انسان ها گوشزد نموده و آنها را از كام شهوات نجات دهند.
اين حديث از پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله)، بيانگر اين معنى است: «خَمْسٌ اِنْ اَدْرَكْتُمُوهُنَّ فَتَعَوَّذُّوا بِاللّهِ مِنْهُنَّ: لَمْ تَظْهَرِ الفَاحِشَةُ فِى قَومٍ قَطُّ حَتَّى يُعْلِنُوهَا، اِلَّا ظَهَرَ فِيهِمُ الطَّاعُونُ وَ الاوَجَاعُ الَّتِي لَمْ تَكُنْ في اَسْلافِهِم اَلَّذينَ مَضَوُا وَ لَم يَنْقُصُوا الْمِكيَالَ وَ الْمِيزانَ اِلَّا أخِذُوا بِالسِّنينَ وَ شِدَّةِ الْمَؤُنَةِ وَ جَوْرِ السُّلطانِ، وَ لَمْ يَمْنَعُوا الزَّكاةَ اِلاّ مُنِعُوا الْمَطَرَ مِنَ السَّماءِ، وَ لَولا البَهَائِمُ لَمْ يُمْطَرُوا وَ لَم يَنْقُضُوا عَهْدَ اللّهِ وَ عَهْدَ رَسُولِهِ اِلَّا سَلَّطَ اللّهُ عَلَيهِمْ عَدُوَّهُم وَ اَخَذُوا بَعضَ مَا فِي اَيْديهِمْ، وَ لَمْ يَحْكُمُوا بِغَيرِ مَا اَنْزَلَ اللّهُ اِلَّا جَعَلَ اللّهُ عَزَّوَ جَلَّ بَأسَهُم بَيْنَهُمْ»(5)؛ (پنج چيز است كه اگر با آنها روبرو شديد، از آنها به خدا پناه ببريد؛ اعمال زشت و آشكار در هيچ قومى ظاهر نمى شود؛ مگر اين كه گرفتار طاعون و بيمارى هايى مى شوند كه در ميان پيشينيان آنها نبوده است و هيچ قومى كم فروشى نمى كنند؛ مگر اين كه گرفتار قحطى و سختى زندگى و ظلم حاكمان مى شوند و هيچ قومى منع زكات نكردند؛ مگر اين كه، از باران رحمت الهى محروم شدند و اگر به خاطر حيوانات نبود، بارانى به آنها نازل نمى شد و هيچ جمعيتى، پيمان خدا و رسولش را نمى شكستند؛ مگر اين كه خداوند دشمنانشان را بر آنها مسلّط كرد و قسمتى از آنچه را كه آنها داشتند، از آنان گرفتند و هيچ گروهى به غير احكام الهى حكم نكردند؛ مگر اين كه خداوند اختلاف در ميان آنها افكند و با هم درگير شدند). بى شك، تأمل و تدبّر در اين پيامدها، تأثير مستمر و يا موقّت در بازداشتن اعمال غير اخلاقى دارد.
ب) راه عملى:
از نظر عملى راه هاى مختلفى براى درمان «شهوت پرستى» وجود دارد از جمله:
1. يكى از بهترين راه هاى عملى براى نجات از گرداب شهوت، اشباع صحيح اميال و خواسته هاى جنسى است؛ زيرا اگر خواست ها و اميالى كه در درون انسان وجود دارند از راه هاى صحيح، اشباع گردند، ديگر زيانبار و مخرّب نخواهند بود؛ به تعبير ديگر، اين خواست ها را نمى توان و نبايد سركوب كرد، بلكه بايد از آنها در كانال هاى صحيح و سازنده استفاده كرد؛ در غير اين صورت ممكن است تبديل به سيلاب ويرانگرى شود كه حرث و نسل انسان را با خود خواهد برد.
به همين دليل، اسلام نه تنها تفريحات سالم و بهره گيرى معتدل از خواست هاى درونى را مجاز شمرده؛ بلكه نسبت به آن تشويق نيز نموده است. خطبه معروفى كه از امام جواد(عليه السلام) در مورد عقد همسرش نقل شده است، شاهد گوياى اين مدعاست. آن حضرت در اين خطبه مى فرمايند: «اَمّا بَعْدُ فَقَدْ كَانَ مِنْ فَضْلِ اللّهِ عَلَى الْاَنَامِ اَنْ اَغْناهُم بِالْحَلالِ عَنِ الْحَرامِ»(6)؛ (يكى از نعمت هاى الهى بر بندگان اين است كه آنها را به وسيله حلال از حرام بى نياز ساخته است). اين حديث معروف نيز بر همين نكته اشاره دارد: «لِلْمُؤمِنِ ثَلاثُ سَاعَاتٍ، فَسَاعَةٌ يُنَاجِي فِيهَا رَبَّهُ، وَ سَاعَةٌ يَرُمَّ مَعَاشَهُ، وَ ساعَةٌ يُخَلّي بَينَ نَفْسِهِ وَ بَينَ لَذَّتِهَا فيمَا يَحِلُّ وَ يَجْمُلُ»(7)؛ (انسان با ايمان ساعات زندگيش را به سه بخش تقسيم مى كند؛ قسمتى را صرف مناجات با پروردگارش مى كند و قسمت ديگر را در راه اصلاح معاش و به زندگى اش به كار مى گيرد و قسمت سوم را به بهره گيرى از لذّت هاى حلال و دلپسند اختصاص مى دهد).
2. يكى ديگر از راه هاى نجات از شهوت پرستى، برنامه ريزى دقيق براى برنامه هاى زندگى است؛ زيرا، هرگاه انسان، براى تمام اوقات خود برنامه داشته باشد (هر چند برنامه او در پاره اى از موارد جنبه تفريحى و ورزشى داشته باشد)، ديگر مجالى براى كشيده شدن به آلودگى هاى شهوانى باقى نمى ماند.
3. برچيدن عوامل آلودگى نيز يكى از راه هاى درمان و يا پيشگيرى است؛ زيرا امكان آلودگى به شهوات در محيط هاى آلوده فراوان است؛ يعنى، اگر محيط، آلوده شهوت شود و اسباب آن در دسترس همه قرار گيرد و آزادى نسبى نيز وجود داشته باشد، نجات از آلودگى، مخصوصاً براى قشر جوان يا كسانى كه در سطح پايينى از «معرفت» دينى قرار دارند، بسيار دشوار خواهد شد.
4. احياى شخصيت معنوى و انسانى افراد جامعه نيز، از راه هاى مهم درمان يا پيشگيرى از آلودگى هاى شهوانى است؛ زيرا انسان، هنگامى كه از ارزش وجود و شخصيت خود، آگاه شود و دريابد كه او عصاره جهان آفرينش و گُل سرسبد جهان خلقت و خليفه خدا در روى زمين است؛ به اين سادگى خود را به شهوات نمى فروشد. اميرمؤمنان علي(عليه السلام) در اين رابطه مى فرمايند: «مَن كَرُمَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ هَانَتْ عَلَيْهِ شَهْوَتُهُ»(8)؛ (كسى كه به ارزش وجود خويش پى برد، شهوات در برابر او بى ارزش مى شوند) و در حديث ديگرى از آن حضرت(عليه السلام) آمده است: «مَنْ عَرَفَ شَرَفَ مَعْنَاهُ صَائَهُ عَن دَنَائَةِ شَهْوَتِهِ...»(9)؛ (كسى كه شرافت ذاتى خود را بشناسد، او را از پستى شهوت مصون مى دارد!...).
آخرين نكته اى كه ذكر آن لازم به نظر مى رسد، اين است كه نه تنها در مسئله مبارزه با شهوات؛ بلكه در تمام موارد مبارزه با مفاسد اخلاقى، بايد به مسئله مبارزه عملى اهمّيّت داد؛ به اين معنى كه هر قدر انسان با خُلق و خُوى بد به مبارزه برخيزد و در جهت مخالف آن حركت كند، آن خُلق و خوها كم رنگ و ضعيف مى شود و اين مبارزه از صورت فعلى به صورت حالت و از صورت حالت به صورت عادت و از صورت عادت به صورت ملكه در مى آيد و خُلق و خوى ثانوى در جهت مقابل شكل مى گيرد؛ مثلاً اگر انسان بخيل بذل و بخشش را تكرار كند، آتش بُخل به تدريج در درون او فروكش كرده و خاموش مى شود. اگر شهوت پرستان نيز در برابر طغيان شهوات، مقاومت و ايستادگى نمايند، طغيان شهوت فرو نشسته و روح عفّت جايگزين آن مى شود. اين نكته در سخن پرمعنايى از حضرت علي(عليه السلام) نقل شده است: «قَاوِمِ الشَّهْوَةَ بِالْقَمْعِ لَهَا تَظْفُرْ»(10)؛ (در برابر شهوت و اميال نفسانى، به قصد قلع و قمع مقاومت كن تا پيروز شوى).(11)