آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

خداوند در سوره «شعراء» پرده از روى «تعصّب» شديد مشركان عرب در عصر جاهليّت برداشته و مى ‏فرمايد: «هرگاه قرآن را بر بعضى از عجم ‏ها نازل مى ‏كرديم، [مشركان عرب هرگز] به آن ايمان نمى ‏آوردند». يعنى نژادپرستى و تعصّب قومى آنها به قدرى شديد بود كه اگر قرآن با تمام معارف عالى و فصاحت و بلاغت فوق ‏العاده بر فردى غير عرب نازل مى ‏شد، تعصّب و لجاجت هرگز به آنها اجازه نمى ‏داد كه آن را پذيرا شوند. اين تعبير قاطع به خوبى نشان مى ‏دهد كه رذيله اخلاقى مذکور تا چه حدّ انسان را از درك حقيقت و رسيدن به مقصود باز مي دارد.

خداوند در آيه 198 و 199 سوره «شعراء» پرده از روى تعصّب شديد مشركان عرب در عصر جاهليّت بر مى ‏دارد، مى‏ فرمايد: «وَ لَوْ نَزَّلْنَاهُ عَلَى بَعْضِ الْاَعْجَمِينَ * فَقَرَأَهُ عَلَيْهِمْ مَا كَانُوا بِهِ مُؤْمِنِينَ»؛ (هرگاه قرآن را بر بعضى از عجم ‏ها [غير عرب ها] نازل مى ‏كرديم و او آن را به ايشان مى ‏خواند، [مشركان عرب هرگز] به آن ايمان نمى ‏آوردند). يعنى نژادپرستى و تعصّب قومى آنها به قدرى شديد بود كه اگر قرآن با تمام معارف عالى و فصاحت و بلاغت فوق‏ العاده و محتواى بى نظير بر فردى غير عرب نازل مى ‏شد، تعصّب و لجاجت هرگز به آنها اجازه نمى ‏داد كه آن را پذيرا شوند! اين تعبير قاطع به خوبى نشان مى‏ دهد كه رذيله اخلاقى «تعصّب و لجاجت» تا چه حدّ مى‏ تواند انسان را از درك حقيقت و رسيدن به مقصود بازدارد. گرچه بعضى از مفسّران براى اين آيه، تفسيرهاى ديگرى ذكر كرده‏ اند ولى روشن ‏ترين‏ و مناسب ‏ترين تفسير همان است كه در بالا ذكر شد. روى همين اصل در بعضى از روايات اسلامى، پيغمبر اكرم(صلى الله عليه و آله) افراد متعصّب و لجوج را در سرنوشت شوم اعراب جاهلى شريك مى‏ شمرد و مى‏ فرمايد: «مَنْ كَانَ فِى قَلْبِهِ حَبَّةً مِنْ خَرْدَلٍ(1) مِنْ عَصَبِيَّةٍ بَعَثَهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَعَ اَعْرَابِ الْجَاهِلِيَّةِ»(2)؛ (هر كس در دلش به اندازه دانه خردلى عصبيّت باشد، خداوند روز قيامت او را با اعراب جاهليّت محشور مى‏ كند).(3)