آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) در ستایش یاران صالح خود می فرماید: «شما ياوران حق، و برادران دينى، و سپرهاى روز جنگ هستيد». در واقع امام(ع) نيكان را تشويق می کند، تا در کار خود دلگرم شوند. سپس می فرماید: «با كمك شما كسانى را كه به حق پشت مى كنند، مى كوبم و با يارى شما به اطاعت روى آورندگان به حق، اميدوارم». پس آنگاه مى فرمايد: «مرا با خيرخواهى خالى از هرگونه شک يارى كنيد، به خدا سوگند من نسبت به مردم، از خودشان سزاوارترم».

در بسيارى از خطبه هاى «نهج البلاغه» نكوهش شديدى نسبت به گروهى از ياران امام علی(علیه السلام) مخصوصاً بعد از جنگ «صفين» و سستى ها و پراكندگى ها و بى وفايى هايى كه در آن ميدان نشان دادند، ديده مى شود.
ولى، در خطبه 118، كه بعد از جنگ «جمل» ايراد شده، امام علی(ع) مدح و ستايش بليغى از ياران شايسته خود دارد، و اين به خوبى نشان مى دهد كه امام(عليه السلام) همواره نيكان را تشويق و ترغيب مى كرد، و بدان را سرزنش، تا گروه اوّل نسبت به كار خود، دلگرمتر شوند و گروه دوّم، به اصلاح خويش پردازند.
امام(عليه السلام) در اين سخن، ياران صالح خود را نخست با چهار جمله، مخاطب ساخته مى فرمايد: (شما ياوران حق، و برادران دينى، و سپرهاى روز جنگ، و رازداران در برابر مردم هستيد)؛ «أَنْتُمُ الأَنْصَارُ عَلَى الْحَقِّ، وَ الإخْوَانُ فِي الدِّينِ، وَ الْجُنَنُ(1)يَوْمَ الْبَأْسِ، وَ الْبِطَانَةُ(2)دُونَ النَّاسِ».
شما برادر دينى من هستيد و در عمل نشان داديد كه در يارى حق كوتاهى نمى كنيد، در برابر دشمنان همچون سپرى محكم و قوى مى ايستيد، و در حفظ اسرار و مشورتها، در زمينه جنگ و صلح، افرادى مطمئن مى باشيد.
آن گاه مى افزايد: (با كمك شما كسانى را كه به حق پشت مى كنند، مى كوبم و با يارى شما به اطاعتِ روى آورندگان به حق، اميدوارم)؛ «بِكُمْ أَضْرِبُ الْمُدْبِرَ، وَ أَرْجُو طَاعَةَ الْمُقْبِلِ». اشاره به اين كه مردم دو گروهند: گروهى به حق پشت كرده اند و به دشمنى با آن برخاسته اند، و چاره اى جز مبارزه با آنها نيست، شما ياوران من در اين مبارزه سرنوشت ساز هستيد.
گروه ديگرى به حق روى مى آورند، امّا آگاهى و اطاعت كافى ندارند من با كمك شما، آنها را تربيت مى كنم، تا مطيع فرمانهاى الهى شوند، خلاصه اين كه هم در مبارزه با دشمن و هم در كارهاى فرهنگى با دوست، شما ياران با وفاى من هستيد. سپس امام(عليه السلام) اين گروه از ياران با وفايش را با دو جمله پر معنى نصيحت مى كند، و مى فرمايد: (حال كه چنين است، مرا با خيرخواهى خالى از هرگونه خيانت، و سالم از هرگونه شك و ترديد، يارى كنيد)؛ «فَأَعِينُوني بِمُنَاصَحَة خَلِيَّة مِنَ الْغِشِّ، سَلِيمَة مِنَ الرَّيْبِ».
اين سخن، اشاره به نكته مهمى دارد و آن اين كه اطرافيان و مشاوران امرا و حاكمان، در بسيارى از موارد منافع خويش، يا قوم و جمعيّت مورد علاقه خودرا در نظر مى گيرند و آن را در لباس خيرخواهى، به حاكمان ارائه مى دهند و گاه پيشنهادهايى را مطرح مى كنند كه خودشان آن را درست باور نكرده اند، و همين امر سبب شكست برنامه ها مى شود، امام(عليه السلام) در اين جمله ها تأكيد مى كند كه نصايح و پيشنهادها و طرحهاى خودرا از اين امور، پيراسته كنيد و جز خير و صلاح آيين حق و بندگان خدا را در نظر نگيريد.
و سرانجام با اين جمله، سخن خودرا به پايان مى برد، مى فرمايد: (به خدا سوگند! من نسبت به مردم، از خودشان سزاوارترم! چرا كه آگاهتر و دلسوزترم)؛ «فَوَاللهِ إنِّي لاَوْلَى النَّاسِ بِالنَّاسِ».
اين جمله، ممكن است دليلى بر جمله هاى سابق باشد يعنى اگر من از شما انتظار هرگونه يارى و كمك دارم به خاطر آن است كه به فرمان خدا به عنوان ولىّ مردم برگزيده شده ام حتّى به آنها از خودشان سزاوارترم، و شما نيز بايد خشنود و راضى باشيد كه در اطاعت و خدمت چنين پيشوايى گام برمى داريد.(3)