آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) در خطبه 166 «نهج البلاغه»، به بیان سرنوشت گروهی از پیروان خود می پردازد که در حمایت از «حقّ» سستی کردند و به علت همین سستی، دشمنان سالها بر آنها مسلط شدند و سرنوشتی همچون بنی اسرائیل پیدا کردند که بر اثر لجاجت، در بیابان «تیه» سرگردان شدند. سپس امام(ع) در ادامه این سخن، راه نجات را به روی اصحابش می گشاید و می فرماید: «بدانید، اگر از پیشوا و رهبر خود پیروی کنید شما را به همان راهی می برد که رسول خدا(ص) از آن راه رفت، و از رنجها آسوده خواهید شد و بار سنگین مشکلات را از گردن خود برمی دارید».

امام علي(عليه السلام) در بخش پاياني خطبه 166 «نهج البلاغه» بعد از بيان سرنوشت شوم و مرگبار «بنى اميّه» به بيان سرنوشت گروهى از پيروان خود مى پردازد كه در حمايت از «حقّ» سستى كردند و به علت همين سستى، دشمنان سالها بر آنها مسلّط شدند و سرنوشتى همچون بنى اسرائيل در سرزمين «تیه» پيدا كردند؛ مى فرمايد: (اى مردم، اگر دست از حمايت يكديگر، در يارى حقّ بر نمى داشتيد و در تضعيف باطل سستى نمى كرديد، هيچ گاه كسانى كه در حدّ شما نيستند در نابودى شما طمع نمى كردند و آنها كه بر شما مسلّط گشتند، مسلّط نمى شدند)؛ «أَيُّهَا النَّاسُ، لَوْ لَمْ تَتَخَاذَلُوا عَنْ نَصْرِ الْحَقِّ، وَ لَمْ تَهِنُوا عَنْ تَوْهِينِ الْبَاطِلِ، لَمْ يَطْمَعْ فِيكُمْ مَنْ لَيْسَ مِثْلَكُمْ، وَ لَمْ يَقْوَ مَنْ قَوِيَ عَلَيْكُمْ». اين سخن، اشاره به سلطه معاويه و يارانش بر اصحاب حضرت در زمان آن حضرت [به صورت محدود] و بعد از آن حضرت [به صورت نامحدود است]. آنچه امام(عليه السلام) در اين عبارت بيان كرده، مخصوص آن عصر و زمان نيست؛ بلكه يك اصل كلى براى همه اعصار و قرون است كه پيشرفت و قدرت باطل به سبب سستى و اختلاف طرفداران حقّ است؛ و گرنه با پايگاه محكمى كه دارند قطعاً بر طرفداران باطل پيروز خواهند شد.
سپس امام(عليه السلام) در ادامه اين سخن، اين گروه را به بنى اسرائيل تشبيه مى كند كه بر اثر دورى از حقّ در «تيه» [بخشى از بيابان صحراى سينا] سرگردان شدند؛ مى فرمايد: (ولى شما همچون بنى اسرائيل به [سبب ترك يارى حقّ] در حيرت و سرگردانى فرو رفتيد. به جانم سوگند! سرگردانى شما بعد از من چند برابر خواهد شد؛ چرا كه حقّ را پشت سر انداختيد و از نزديك ترين افراد [به پيامبر(صلى الله عليه و آله) كه اشاره به خود آن حضرت است] بريده و به دورترين افراد [بنى اميّه] پيوستيد!)؛ «لكِنَّكُمْ تِهْتُمْ مَتَاهَ(1) بَنِي إِسْرائِيلَ. وَ لَعَمْرِي، لَيُضَعَّفَنَّ لَكُمُ التِّيهُ مِنْ بَعْدِي أَضْعَافاً(2) بِمَا خَلَّفْتُمُ الْحَقَّ وَرَاءَ ظُهُورِكُمْ، وَ قَطَعْتُمُ الاَدْنى، وَ وَصَلْتُمُ الاَبْعَدَ».
و در پايان اين سخن، راه نجات را به روى اصحابش مى گشايد و اين نكته را براى آنها گوشزد مى كند كه هيچ زمانى براى بازگشت به سوى حقّ دير نيست؛ مى فرمايد: (بدانيد، اگر از پيشوا و رهبر خود پيروى كنيد شما را به همان راهى مى برد كه رسول خدا(صلى الله عليه و آله) از آن راه رفت، و از رنج ها [ى بى راهه رفتن] آسوده خواهيد شد و بار سنگين مشكلات را از گردن خود بر مى داريد)؛ «وَ اعْلَمُوا أَنَّكُمْ إِنِ اتَّبَعْتُمُ الدَّاعِيَ لَكُمْ، سَلَكَ بِكُمْ مِنْهَاجَ الرَّسُولِ، وَ كُفِيتُمْ مَئُونَةَ الِاعْتِسَافِ(3)، وَ نَبَذْتُمُ الثِّقْلَ الْفَادِحَ(4) عَنِ الْأَعْنَاق‏ِ».(5)