آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«صبر» برحسب حالات صابران و نحوه صبر آنها به چند قسم تقسيم می شود: «صبر للّه»، «صبر فى اللّه»، «صبر مع الله»، «صبر عن اللّه» و «صبر باللّه». و در تقسیم دیگری صبر را به «صبر بر معصيت» و «صبر بر طاعت» و «صبر در بلايا و مصائب» تقسیم نموده اند.

صبر را برحسب حالات صابران و نحوه صبر آنها به چند قسم تقسيم كرده اند: صبر للّه، صبر فى اللّه، صبر مع الله، صبر عن اللّه، صبر باللّه.
1ـ صبر للّه؛ عبارت از حبس نفس از جزع است در موقع وقوع در امرى مكروه، يا موقع فوت شدن امرى مطلوب.
2ـ صبر فى اللّه؛ ثبات و استقامت در راه حق متعال است به جهت تحمّل بليّات، ترك لذّات و دفع موانع.
3ـ صبر مع اللّه؛ صبر اهل دل و حضور است كه در وقت بروز موانع و ظهور آثار نفس براى آنان پيش مى آيد.
4ـ صبر عن اللّه؛ به دو قسمت تقسيم شده، يكى اختصاص به فسّاق دارد و يكى اختصاص به عشّاق، در قسم اول حكايت از بُعد و دورى مى كند و در قسم دوم حكايت از قرب و نزديكي. در معنى اول هر چه فاسق بر فسقش صبورتر باشد بد حال تر است؛ در معنى دوم هر چه عاشق صبورتر باشد مقرّبتر است. صبر در معنى اول مربوط به اهل جفا و حجاب است و در معنى دوم مربوط به اهل عيان و مشاهده.
5ـ صبر باللّه؛ صبر موحدين و صبر اهل تمكين است كه در مقام استقامت در امر حق تعالی پيش مى آيد. خواجه عبدالله انصارى مى گويد: «صبر عبارتست از حبس نفس از جزع كه اظهار آن دالّ بر شِكوه و شكايت است، صبر براى عامه سخت ترين منزل؛ براى اهل محبت مخوف ترين مقام و براى موحدّين نازل ترين موقف است و بر سه درجه است:
درجه اول از صبر، صبر از معصيت است كه براى بقاء ايمان و دورى از عذاب است و با مطالعه وعده و وعيد الهى حاصل مى گردد، در اين مقام اگر موجبات صبر، انفعال و شرمندگى باشد و حيا از حق، موجب شود كه سالك از معاصى كناره گيرى نمايد، اين نحوه صبر عالى تر است. درجه دوم از صبر، صبر بر طاعت است كه به محافظت طاعت، رعايت طاعت و به تحسين طاعت حاصل است، تحسين طاعت به علم، رعايت طاعت به اخلاص و محافظت به دوام طاعت است. درجه سوم از صبر: صبر در بلايا و مصائب است كه براى رسيدن به حسن جزاء الهى است، تحمّل اين صبر با انتظار فرج از طرف حق تعالی سهل و آسان مى گردد، سبك گردانيدن مصائب و سهل شمردن آنها با ياد خدا و متذكّر شدن نِعَم بى پايان او است، آن كه متذكّر حق متعال است زير بار مصائب، احساس ناراحتى نمى كند».(1)،(2)