آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

روایات بسیاری در این باره وجود دارد. از جمله امام صادق(ع) مي ‌فرمايد: «علم را طلب كنيد و خود را به حلم زينت دهيد و براى كسانى كه به آنها علم مى آموزيد، متواضع باشيد و نيز براى كسانى كه از آنها علم مى گيريد، خاضع باشيد». در جای دیگر آن حضرت می فرماید: «دانش دوست مؤمن و بردبارى وزير و عقل امير لشكريان مؤمن است». اميرالمؤمنين(ع) فرمود: «دانشمند داراى سه علامت است: دانش، حلم، آرامش». در حديث ديگرى امام علی(ع) فرمود: «بى حوصلگى و غفلت در قلب عالم نمى باشد».

امام صادق(عليه السلام) مي فرمايند: «اُطلُبُوا العِلْمَ وَ تَزَيَّنُوا مَعَهُ بِالحِلمِ وَ الوَقَارِ وَ تَوَاضَعُوا لِمَنْ تُعَلِّمُونَهُ العِلمَ وَ تَوَاضَعُوا لِمنْ طَلَبتُم مِنهُ العِلمَ وَ لَاتَكُونُوا عُلَمَاءَ جَبَّارِينَ فَيَذْهَبَ بَاطِلُكُم بِحَقِّكُم»(1)؛ (علم را طلب كنيد و خود را با توجه به علمتان به حلم و وقار زينت دهيد و براى كسانى كه به آنها علم مى آموزيد، متواضع باشيد و نيز براى كسانى كه از آنها علم مى گيريد، خاضع باشيد و همچون دانشمندان جبار و اشراف منش نباشيد كه باطل شما حق شما را از ميان مى برد).
و در روايتى ديگر «معاوية بن وهب» از امام صادق(عليه السلام) نقل مى كند كه فرمودند: «كَانَ اَمِيرُالمُؤمِنِينَ(عليه السلام) يَقُولُ يَا طَالِبُ العِلمِ اِنَّ لِلعَالِمِ ثَلَاثَ عَلَامَاتٍ: اَلعِلمُ وَ الحِلمُ وَ الصَّمتُ وَ لِلمُتَكَلِّفِ ثَلَاثَ عَلَامَاتٍ: يُنَازِعُ مَنْ فَوقَهُ بِالمَعصِيَةِ وَ يَظلِمُ مَن دُونَهُ بِالغَلَبَةِ وَ يُظَاهِرُ الظُلّمَةَ»؛ (اميرالمؤمنين(عليه السلام) فرمود: دانشمند[واقعى] داراى سه علامت است: دانش و بينش، حلم و بردبارى، سكوت و آرامش و وقار. براى عالم نماها و دانشمندانى كه با تكلف، جامه علم را بر قامت نارساى خود پوشاندند، سه نشانه وجود دارد: با دانشمندانِ برتر و والاتر از خويش با كردارهاى آلوده به گناه درگير شوند و با آنان بستيزند و نسبت به دانشمندان فرومايه تر از طريق قهر و غلبه ستمگرانه عمل كنند و ديگر آنكه از ستمگران و جفاپيشگان، حمايت و پشتيبانى نمايند).
در حديث ديگرى از اميرالمؤمنين علی(عليه السلام) است كه فرمود: «لَايَكُونُ السَّفَةُ وَ الغِرَّةُ فِى قَلبِ العَالِمِ»(2)؛ (بى حوصلگى و غفلت در قلب عالِم نمى باشد).
بارى نقش علم، دادن طرح است و نقش حلم، اجراء كردن آن، علم طرح دهنده و حلم مجرى آن است، در روايتى از امام صادق(عليه السلام) است كه: «اَلعِلْمُ خَلِيلُ المُؤمِنِ وَ الحِلْمُ وَزِيرُهُ وَ العَقلُ اَمِيرُ جُنُوده»(3)؛ (دانش دوست مؤمن و بردبارى وزير و عقل امير و پادشاه لشكريان مؤمن است).
دوست خوب پند و نصيحت كند، و عقل پذيرفته و به حلم كه وزيرش است، مأموريت اجرا مى دهد، پس مگذار شيطان حلم تو را يعنى وزير تو را بربايد كه پاى علم و عقل لنگ است.(4)