آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

ذكر لفظى موانع مهمّى بر سر راه ندارد، ولى ذكر قلبى و معنوى موانع زيادى بر سر راه دارد، كه مهمترين آنها اعمال انسان و صفات شيطانى او هستند که حجابى ضخيم در برابر چشمانش مى شوند؛ به گونه اى كه هرگز حضور خود را در پيشگاه خدا احساس نمى كند. در دعاى معروف امام سجّاد(ع) (دعاى ابوحمزه ثمالى) مى خوانيم: «تو هرگز از مخلوقات خود پنهان نيستى مگر اين كه اعمال آنها حجابى در برابر تو گردد!». همچنین مهمترين اين حجابها، خوی «خودپرستى» انسان است.

ذكر لفظى موانع مهمّى بر سر راه ندارد، چرا كه هر وقت انسان بخواهد مى تواند اذكار مقدّسى را مشتمل بر اسماى حسناى خداوند و صفات جمال و كمال او بر زبان جارى سازد مگر اين كه آن قدر غرق دنيا شود كه حتّى مجال براى ذكر لفظى باقى نماند.
ولى ذكر قلبى و معنوى موانع زيادى بر سر راه دارد، كه مهمترين آنها از سوى خود انسان است؛ با اين كه خداوند همه جا حاضر و ناظر است، و از ما به ما نزديكتر مى باشد «وَ نَحْنُ اَقْرَبُ اِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَريدِ»(1) و قبل از هر چيز و بعد از هر چيز او مى باشد، و همراه همه چيز است، و طبق حديث مشهور علوى «ما رَأَيْتُ شَيْئاً إلاّ وَرَأيْتُ اللّهَ قَبْلَهُ وَ بَعْدَهُ وَمَعَهُ»(2)؛ (چيزى را نديدم مگر اين كه خدا را قبل از آن، و بعد از آن، و همراه آن ديدم)، قبل از آن به دليل اين كه خالق آن است، و بعد از آن به دليل اين كه همه چيز فانى مى شود و او باقى است، و همراه آن به دليل اين كه حافظ و نگهدار همه چيز است!؛ ولى با اين حال، بسيار مى شود كه اعمال انسان و صفات شيطانى او، حجابى ضخيم در برابر چشمانش مى شود به گونه اى كه هرگز حضور خود را در پيشگاه خدا احساس نمى كند؛ همان گونه كه در دعاى معروف امام سجّاد(عليه السلام)، (دعاى ابوحمزه ثمالى) مى خوانيم: «وَاِنَّكَ لا تَحْتَجِبُ عَنْ خَلْقِكَ إلاّ اَنْ تَحْجُبَهُمُ الاَْعْمالُ دُونَكَ»؛ (تو هرگز از مخلوقات خود پنهان نيستى مگر اين كه اعمال آنها حجابى در برابر تو گردد!) و مهمترين اين حجابها، «خودپرستى» است كه انسان را از «خداپرستى» و ذكر اللّه باز مى دارد.
انسان خود بين، خدا بين نمى شود، و خود خواهى و خود بينى نوعى شرك است كه با حقيقت توحيد و حق بينى سازگار نيست!
در حديثى از امام اميرمؤمنان على(عليه السلام) مى خوانيم: «كُلُّ ما اَلْهى مِنْ ذِكْرِ اللّهِ فَهُوَ مِنْ إبْليسَ»(3)؛ (هر چيز انسان را از ياد خدا غافل سازد، از سوى شيطان است).
و در حديث ديگرى از همان حضرت آمده است: «كُلُّ ما اَلْهى عَنْ ذِكْرِ اللّهِ فَهُوَ مِنَ الْمَيْسِرِ»(4)؛ (هر چيزى كه انسان را از ياد خدا غافل كند، نوعى قمار است). و مى دانيم قمار در قرآن مجيد در رديف بت پرستى ذكر شده است.(5)
اين سخن را با حديث ناب و جالبى از پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) پايان مى دهيم:
در تفسير آيه شريفه «يا أيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تُلْهِكُمْ اَمْوالُكُمْ وَ لا اَوْلادُكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللّهِ»(6)؛ (اى كسانى كه ايمان آورده ايد! اموال و فرزندانتان شما را از ذكر خدا غافل نسازد)، فرمود: «هُمْ عِبادٌ مِنْ اُمَّتى الصّالِحُونَ مِنْهُمْ، لا تُلْهيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللّهِ وَ عَنِ الصَّلَوةِ المَفْرُوْضَةِ الْخَمْسِ»(7)؛ (اين مؤمنان، بندگان صالحى از امّت من هستند كه هيچ تجارت و معامله اى، آنها را از ياد خدا و نمازهاى فريضه پنجگانه، غافل نمى كند).
آرى! آنها هر جا باشند و هرچه بگويند و هر چه بشنوند باز نظرى به سوى خدا دارند.
سررشته دولت اى برادر به كف آر *** وين عمر گرامى به خسارت مگذار!
دائم همه جا، با همه كس، در همه كار *** مى دار نهفته چشم دل جانب يار.(8)