آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) می فرماید: «خداوند یاد خویش را مايه ی جلاى قلبها قرار داد، كه بر اثر آن گوش دل شنوا و چشمش باز و بينا مى گردد و دل از لجاجت به اطاعت باز مى گردد». زیرا هنگامی که یاد خداوند با انديشه همراه شد، پرده های غفلت کنار می رود و انسان حق را می بیند و صدای رهبران الهی را به گوش جان می شنود.

امام(عليه السلام) در بخش آغازين خطبه 222 نهج البلاغه مى فرمايد: (خداوند سبحان و متعال ياد خويش را مايه جلاى قلبها قرار داده كه بر اثر آن گوش، پس از سنگينى [بر اثر غفلت] شنوا مى شود و چشم، پس از كم سويى بينا مى گردد و از لجاجت و عناد، به انقياد و اطاعت باز مى گردد [و رام مى شود])؛ «إِنَّ اللّهَ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى جَعَلَ الذِّكْرَ(1)جِلاَءً(2)لِلْقُلُوبِ، تَسْمَعُ بِهِ بَعْدَ الْوَقْرَةِ(3)، وَ تُبْصِرُ بِهِ بَعْدَ الْعَشْوَةِ(4)، وَ تَنْقَادُ بِهِ بَعْدَ الْمُعَانَدَةِ».
آرى! هر گاه ذكر با فكر و انديشه همراه باشد، آثار عجيبى دارد. هنگامى كه انسان نام خدا را به عظمت مى برد و اوصاف جمال و جلالش را از علم و قدرت و سمع و بصر و مقام رحمانيّت و رحيميت و مراقبت او را نسبت به بندگان بر مى شمرد پرده هاى غفلت از مقابل چشم دل كنار مى رود و حق را به خوبى مى بيند. غوغاى هوا و هوسها فرو مى نشيند و صداى رهبران الهى و داعيان الى الله را با گوش جان مى شنود و نتيجه آن انقياد كامل در برابر فرمان خداست.
بعضى از شارحان معتقدند و يا احتمال داده اند كه منظور از «ذكر» در جمله بالا «قرآن مجيد» است به قرينه آنچه قرآن درباره خودش مى گويد: «وَهذَا ذِكْرٌ مُّبَارَكٌ أَنزَلْنَاهُ»(5) ولى به يقين ذكر مفهوم عامى دارد كه يكى از مصاديق برجسته آن آيات شريفه قرآن است.(6)