آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) در بیان حالات اهل ذكر در ارتباط با خدا مى فرمايد: «آنها با دعا به درگاه خدا آرامش عفو او را مى طلبند، اندوه طولانى به سبب احساس تقصير در بندگى، قلبشان را آزرده و گريه چشمانشان را خسته كرده است، به همين دليل براى هر درى كه اميد رحمت خدا در آن باشد، دستى براى كوبيدن دارند و از درگاه كسى درخواست مى كنند كه اميدواران از درگاه او نوميد بر نمى گردند». در واقع آنها همواره در ميان خوف و رجا كه بهترين حالات مؤمن است به سر مى برند، خوف و ترس از كوتاهيها و اميد و رجا به فضل خدا.

امام علی(علیه السلام) در بخشی از خطبه 222 نهج البلاغه به حالات اهل ذكر در ارتباط با خدا در خلوتگاه عبادت و بندگى پرداخته مى فرمايد: (آنها با دعا و نيايش به درگاه خدا آرامش عفو و گذشت او را مى طلبند، و گروگان نيازمندى به فضل او و اسيران فروتنى در برابر عظمتش هستند. غم واندوه طولانى [به سبب احساس تقصير در اطاعت و بندگى] قلبشان را مجروح ساخته و گريه هاى بسيار، چشمانشان را خسته كرده است)؛ «يَتَنَسَّمُونَ(1)بِدُعَائِهِ رَوْحَ التَّجَاوُزِ، رَهَائِنُ فَاقَة إِلَى فَضْلِهِ، وَ أُسَارَى ذِلَّة لِعَظَمَتِهِ، جَرَحَ طُولُ الاَْسَى(2)قُلُوبَهُمْ، وَ طُولُ الْبُكَاءِ عُيُونَهُمْ».
اشاره به اينكه آنها هر قدر در اطاعت و بندگى كوشا باشند باز خود را در برابر عظمت خدا مقصّر مى دانند و به همين دليل از يك سو پيوسته به درگاه او مى روند و آرامش را از طريق عفو او مى جويند و از سوى ديگر هرگز تكيه بر اعمال خويش نمى كنند، بلكه تكيه بر فضل خدا دارند، اندوهى شديد بر قلب آنها سنگينى مى كند و چشمهاى گريانشان از اين اندوه درونى خبر مى دهد.
در ادامه مى افزايد: ([به همين دليل] براى هر درى كه اميد عفو و رحمت خدا در آن باشد، دستى براى كوبيدن دارند و از درگاه كسى درخواست مى كنند كه گستردگى بخشش او تنگى ندارد و اميدواران از درگاه او نوميد بر نمى گردند)؛ «لِكُلِّ بَابِ رَغْبَة إِلَى اللّهِ مِنْهُمْ يَدٌ قَارِعَةٌ، يَسْأَلُونَ مَنْ لاَ تَضِيقُ لَدَيْهِ الْمَنَادِحُ(3)، وَ لاَ يَخِيبُ عَلَيْهِ الرَّاغِبُونَ». اشاره به اينكه آنها دل به اعمال خويش نمى بندند و تنها اميد به كرم خدا دارند. هر درى را مى كوبند و هر كارى را كه احتمال مى دهند سبب خشنودى او گردد و امواج درياى رحمتش را به حركت در آورد، انجام مى دهند. در واقع آنها همواره در ميان خوف و رجا كه بهترين حالات مؤمن است به سر مى برند، خوف و ترس از كوتاهيها و اميد و رجا به فضل خدا.(4)