آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

 ثعلبی در تفسیر آیه 207 سوره بقره، حدیثی را نقل می کند که نشان می دهد این آیه در شأن امام علی(ع) نازل شده است. این حدیث را جماعتى از اهل سنّت مانند: غزالى، گنجى شافعى، صفورى، ابن صباغ مالکى، شبلنجى و حاکم نیشابورى نقل کرده اند و حاکم به صحت آن تصریح کرده است.

ثعلبى در تفسیرآیه «وَمِنَ النّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغآءَ مَرْضاتِ اللهِ وَاللهُ رَؤُفٌ بِالْعِباد» (1) چنین آورده: «در کتابها دیده ام، پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله) هنگامى که خواست به مدینه هجرت کند، على بن ابى طالب(علیه السلام) را براى برآوردن دیون و پرداختن ودیعه هایى که نزد او بود به جاى خود نشاند. آن شبى که به سوى غار حرکت کرد همان شبِ هجرت بود، در حالى که مشرکان، خانه او را احاطه کرده بودند، دستور داد تا على(علیه السلام) در بستر او بخوابد. پیامبر(صلى الله علیه وآله) به او فرمود: بُرد «حضرمى سبز» مرا بر روى خود بینداز و در رختخواب من بخواب، و بدان که اگر خداوند بخواهد، به تو مکروهى نخواهد رسید.
على(علیه السلام) این دستور را عملى ساخت. خداوند متعال به جبرئیل و میکائیل چنین وحى کرد: همانا من عقد اخوت بین شما دو نفر بستم و عمر یکى از شما را از دیگرى طولانى تر کردم. کدامیک از شما حاضرید که در عمر به دیگرى ایثار کنید؟ هر دوى آن ها گفتند: ما حیات و زندگى و عمر را براى خود مى خواهیم. خداوند متعال به آن دو وحى نمود: چرا مثل على بن ابى طالب نیستید؟ من بین او و بین محمّد عقد اخوّت بستم، و على در رختخواب محمّد خوابیده، جان خود را فداى او کرده و حیات او را بر زندگى خود مقدم داشت. به سوى زمین روید و او را از دشمنانش حفظ نمایید. این دو ملک به زمین فرود آمده، جبرئیل بر بالین سر على(علیه السلام) و میکائیل بر پایین پاى او قرار گرفتند. جبرئیل ندا مى داد: «بخ بخ من مثلک یا علیّ! یباهی الله تبارک وتعالى بک الملآئکة»؛ «مبارک باد، مبارک باد! چه کسى مثل تو است اى على! خداوند تبارک و تعالى به تو بر ملائکه مباهات مى کند.»
خداوند متعال در حالى که رسولش به سوى مدینه رهسپار بود در شأن على(علیه السلام)این آیه را نازل کرد: «وَمِنَ النّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغآءَ مَرْضاتِ اللهِ وَاللهُ رَؤُفٌ بِالْعِباد»؛ (بعضى از مردم [با ایمان و فداکار، همچون على(علیه السلام)] در «لیلة المبیت» به هنگام خفتن در جایگاه پیغمبر(صلى الله علیه وآله) جان خود را بخاطر خشنودى خدا مى فروشند؛ و خداوند نسبت به همه بندگان مهربان است).
ابن عباس گفته است که این آیه در شأن على(علیه السلام) هنگامى نازل شد که رسول خدا(صلى الله علیه وآله) از دست مشرکان فرار کرده و در غار با ابوبکر پنهان شده بودند، و على(علیه السلام) در رختخواب پیامبر خوابیده بود.»(2)
حدیث ثعلبى را با این طول و تفصیل جماعتى از اهل سنّت نقل کرده اند؛ از قبیل:
ـ غزالى.(3)
ـ گنجى شافعى.(4)
ـ صفورى.(5)
ـ ابن صباغ مالکى.(6)
ـ شبلنجى.(7)
حاکم نیشابورى(8) تصریح به صحت حدیث کرده و آن را مطابق با شرط قبول حدیث نزد بخارى و مسلم مى داند، گرچه آن دو نفر این حدیث را نقل نکرده اند. ذهبى نیز در «تلخیص المستدرک» تصریح به صحت آن نموده است.(9)