آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

پیشوايان بزرگ شيعه، كه هم شايستگى شخصى و هم انتساب نزديك به پيامبر(ص) داشتند، همواره مورد احترام مردم بودند و با تمام تلاشى كه زمامداران اموى و عباسى براى كسب نفوذ معنوى به عمل مى‏آوردند، باز هم محبوبيت عمومى پيشوايان بزرگ دينى بیشتر بود. اين موضوع در ميان خلفاى عباسى، بيش از همه، در زمان هارون جلوه‏ گر بود. روزى هارون، وقتى پيشواى هفتم را كنار «كعبه» ديد به او گفت: «تو هستى كه مردم پنهانى با تو بيعت كرده اند؟» امام فرمود: من بر «دلهای» مردم حكومت مى ‏كنم و تو بر «تن ها».

زمامداران اموى و عباسى، كه چندين قرن به نام اسلام بر جامعه اسلامى حكومت كردند، براى استوار ساختن پايه‏ هاى حكومت خود و به منظور تسلط بيشتر بر مردم، در پى كسب نفوذ معنوى در دلها، و جلب اعتماد و احترام مردم بودند تا مسلمانان، زمامدارى آنان را از جان و دل پذيرفته، اطاعت از آنان را وظيفه واجب دينى خود بدانند! و از آنجا كه اعتقاد قلبى چيزى نيست كه با زور و قدرت به وجود آيد يا با زور از بين برود، ناگزير از راه عوام فريبى وارد شده با نقشه ‏هاى مزورانه براى كسب نفوذ معنوى تلاش مى‏ كردند. البته در اين زمينه عباسيان برحسب ظاهر، برگ برنده ‏اى در دست داشتند كه امويان فاقد آن بودند و آن عبارت از خويشاوندى و قرابت با خاندان پيامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) بودند. بنى‏ عباس كه از نسل عموى پيامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) (عباس بن عبدالمطلب) بودند، از انتساب خود به خاندان رسالت بهره‏ بردارى تبليغاتى نموده خود را وارث خلافت معرفى مى‏ كردند(1) لكن با اين حال، حربه تبليغاتى آنان در برابر پيشوايان بزرگ شيعه كند بود، زيرا اولاً در موضوع خلافت، مسئله وراثت مطرح نيست، بلكه آنچه مهم است شايستگى و عظمت و پاكى خود رهبر و پيشوا است. ثانياً بر فرض اينكه وارثت در اين مسئله دخيل باشد، باز فرزندان اميرمؤمنان(عليه‏ السلام) بر ديگران مقدم بودند، زيرا قرابت نزديكترى با پيامبر(صلی الله علیه وآله) داشتند. پيشوايان بزرگ شيعه، كه هم شايستگى شخصى و هم انتساب نزديك به پيامبر(صلی الله علیه وآله) داشتند، همواره مورد احترام و توجه مردم بودند و با تمام تلاشى كه زمامداران اموى و عباسى براى كسب نفوذ معنوى به عمل مى‏آوردند، باز عملاً كفه ترازوى محبوبيت عمومى، به نفع پيشوايان بزرگ دينى سنگينى مى‏كرد. اين موضوع در ميان خلفاى عباسى، بيش از همه، در زمان هارون جلوه‏ گر بود. هارون كه با آن همه قدرت و توسعه منطقه حكومت، احساس مى‏ كرد هنوز دلهاى مردم با پيشواى هفتم «موسى بن جعفر»(عليه ‏السلام) است، از اين امر سخت رنج مى ‏برد و با تلاش هاى مذبوحانه ‏اى در صدد خنثى كردن نفوذ معنوى امام بر مى ‏آمد. براى او قابل تحمل نبود كه هر روز گزارش دريافت كند كه مردم ماليات اسلامى خود را مخفيانه به موسى بن جعفر مى‏ پردازند و با اين عمل خود، در واقع حاكميت او را به رسميت شناخته از حكومت عباسى ابراز تنفر مى‏ كنند. روى همين اصل بود كه روزى هارون، وقتى كه پيشواى هفتم را كنار «كعبه» ديد به او گفت: «تو هستى كه مردم پنهانى با تو بيعت كرده تو را به پيشوايى بر مى‏ گزينند؟» امام فرمود: من بر «دل»ها و قلوب مردم حكومت مى ‏كنم و تو بر «تن»ها و بدن‏ ها!.(2)، (3)