آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در اسلام، کمتر کسى به پایه «شهید» مى رسد، شهیدانى که آگاهانه و با اخلاص نیت به سوى میدان نبرد حق و باطل رفته، و آخرین قطرات خون پاک خود را نثار مى کنند. درباره مقام شهیدان، روایات عجیبى در منابع اسلامى دیده مى شود که حکایت از عظمت فوق العاده ارزش کار شهیدان مى کند. در حدیثى از رسول خدا(ص) مى خوانیم: «بالاتر از هر نیکى، نیکى دیگرى وجود دارد تا به شهادت در راه خدا رسد که برتر از آن چیزى متصور نیست».

در تاریخ ملت ها، روزهائى پیش مى آید که بدون ایثار و فداکارى و دادن قربانیان بسیار، خطرات بر طرف نمى شود، و اهداف بزرگ و مقدس، محفوظ نمى ماند، اینجا است که گروهى مؤمن و ایثارگر، باید به میدان آیند، و با نثار خون خود از آئین حق پاسدارى کنند، در منطق اسلام به این گونه افراد «شهید» گفته مى شود. 

اطلاق «شهید» از ماده «شهود» بر آنها، یا به خاطر حضورشان در میدان نبرد با دشمنان حق است، یا به خاطر این که در لحظه شهادت، فرشتگان رحمت را مشاهده مى کنند، و یا به خاطر مشاهده نعمت هاى بزرگى است که براى آنها آماده شده، و یا حضورشان در پیشگاه خداوند است آن چنان که در آیه شریفه: «وَ لاتَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُون» آمده است. (1)

در اسلام، کمتر کسى به پایه «شهید» مى رسد، شهیدانى که آگاهانه و با اخلاص نیت به سوى میدان نبرد حق و باطل رفته، و آخرین قطرات خون پاک خود را نثار مى کنند.

درباره مقام شهیدان، روایات عجیبى در منابع اسلامى دیده مى شود که حکایت از عظمت فوق العاده ارزش کار شهیدان مى کند.

در حدیثى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم: «اِنَّ فَوْقَ کُلِّ بِرٍّ بِرّاً حَتّى یُقْتَلَ الرَّجُلُ شَهِیْداً فِى سَبِیْلِ اللّهِ»؛ (بالاتر از هر نیکى، نیکى دیگرى وجود دارد تا به شهادت در راه خدا رسد که برتر از آن چیزى متصور نیست). (2)

در حدیث دیگرى از آن حضرت نقل شده است: «اَلْمُجاهِدُونَ فِى اللّهِ تَعالى قُوّادُ اَهْلِ الْجَنَّةِ»؛ (مجاهدان راه خدا رهبران اهل بهشتند!). (3)

در حدیث دیگرى از امام باقر(علیه السلام) مى خوانیم: «ما مِنْ قَطْرَة اَحَبُّ اِلَى اللّهِ مِنْ قَطْرَةِ دَم فِى سَبِیْلِ اللّهِ، اَوْ قَطْرَة مِنْ دُمُوعِ عَیْن فِى سَوادِ اللَّیْلِ مِنْ خَشْیَةِ اللّهِ، وَ ما مِنْ قَدَم اَحَبُّ اِلَى اللّهِ مِنْ خُطْوَة اِلى ذِى رَحِم، اَوْ خُطْوَة یُتِمُّ بِها زَحْفاً فِى سَبِیْلِ اللّهِ»؛ (هیچ قطره اى محبوب تر در پیشگاه خدا، از قطره خونى که در راه او ریخته مى شود، یا قطره اشکى که در تاریکى شب از خوف او جارى مى گردد، نیست، و هیچ گامى محبوب تر در پیشگاه خدا از گامى که براى صله رحم برداشته مى شود، یا گامى که پیکار در راه خدا با آن تکمیل مى گردد، نمى باشد). (4)

اگر تاریخ اسلام را ورق زنیم، مى بینیم، قسمت مهمى از افتخارات را شهیدان آفریده اند، و بخش عظیمى از خدمت را آنان کرده اند.

نه تنها دیروز، امروز نیز فرهنگ سرنوشت ساز «شهادت» است که لرزه بر اندام دشمنان مى افکند، و آنها را از نفوذ در دژهاى اسلام مأیوس مى کند، و چه پر برکت است فرهنگ شهادت براى مسلمانان، و چه وحشتناک است براى دشمنان اسلام.

ولى، بدون شک «شهادت» یک «هدف» نیست، هدف پیروزى بر دشمن و پاسدارى از آئین حق است، اما این پاسداران، باید آن قدر آماده باشند که اگر در این مسیر ایثار خون نیز لازم شود، از آن دریغ ندارند، و این است معنى امت شهیدپرور، نه این که شهادت را به عنوان یک هدف طلب کنند.

روى همین جهت، در آخر حدیث مفصلى که از امیرمؤمنان(علیه السلام) از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) درباره مقام شهیدان، نقل شده مى خوانیم: پیامبر(صلى الله علیه وآله) سوگند یاد کرد: «فَوَالَّذِی نَفْسِى بِیَدِهِ لَوْ کانَ الاَنْبِیاءُ عَلى طَرِیْقِهِمْ لَتَرَجَّلُوا لَهُمْ لِما یَرَوْنَ مِنْ بَهائِهِمْ... وَ یَشْفَعَ الرَّجُلُ مِنْهُمْ سَبْعِیْنَ اَلْفاً مِنْ اَهْلِ بَیْتِهِ وَ جِیْرَتِهِ»؛ (سوگند به کسى که جانم در دست او است، وقتى شهیدان وارد عرصه محشر مى شوند، اگر پیامبران در مسیر آنها سوار بر مرکب باشند، پیاده مى شوند، به خاطر نور و ابهت آنان... و هر یک از آنها هفتاد هزار نفر را از خاندان و همسایگان خود شفاعت مى کند!). (5)

این نکته نیز قابل توجه است که، شهادت در فرهنگ اسلام، دو معنى متفاوت دارد: معنى «خاص» و معنى گسترده و «عام».

معنى خاص شهادت، همان کشته شدن در معرکه جنگ در راه خدا است که احکام خاصى در فقه اسلامى دارد، از جمله عدم نیاز شهید به غسل و کفن، بلکه با همان لباس خونین دفن مى شود!.

اما معنى وسیع شهادت آن است که انسان در مسیر انجام وظیفه الهى کشته شود، یا بمیرد، هر کس در حین انجام چنین وظیفه اى، به هر صورت از دنیا برود «شهید» است.

لذا، در روایات اسلامى آمده است: چند گروه شهید از دنیا مى روند:

1. از پیامبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) نقل شده: «اِذا جاءَ الْمُوْتُ طالِبَ الْعِلْمِ وَ هُوَ عَلى هذَا الْحالِ ماتَ شَهِیْداً»؛ (کسى که در طریق تحصیل علم از دنیا برود شهید مرده است!). (6)

2. امیرمؤمنان على(علیه السلام) مى فرماید: «مَنْ مَاتَ مِنْکُمْ عَلَى فِرَاشِهِ وَ هُوَ عَلَى مَعْرِفَةِ حَقِّ رَبِّهِ وَ حَقِّ رَسُولِهِ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ مَاتَ شَهِیدا»؛ (کسى که در بستر از دنیا رود، اما معرفت حق پروردگار و معرفت واقعى پیامبر او و اهلبیتش را داشته باشد شهید از دنیا رفته است!). (7)

3. در حدیث دیگرى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم: «مَنْ قُتِلَ دُونَ مالِهِ فَهُوَ شَهِیْد»؛ (کسى که براى دفاع از مال خود، در برابر مهاجمین ایستادگى کند و کشته شود، شهید است). (8)

و همچنین کسان دیگرى که در مسیر حق کشته مى شوند یا مى میرند، و از اینجا عظمت این فرهنگ اسلامى و گسترش آن، روشن مى شود.

این بحث را با حدیثى از امام «على بن موسى الرضا»(علیه السلام) پایان مى دهیم: او از پدرانش از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) چنین نقل مى کند: «اَوَّلُ مَنْ یَدْخُلُ الْجَنَّةَ الشَّهِیْد»؛ (نخستین کسى که داخل بهشت مى شود شهید است). (9)، (10)