آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اسماعیلیان معتقدند نفس همه انسان ها پس از مرگ، در مکانى به نام اعراف جمع شده و در انتظار قیامت به سر می برند. اما  با وجود باور به معاد روحانى، نمى توان معتقد به وجود برزخ بود، چون با جدایى نفس از بدن، قیامت نفس شروع شده و لذت و حزن معنوى آغاز می گردد. ممکن است اسماعیلیه به سبب تصریح قرآن به برزخ، تأویلاتى را بیان کرده باشند.

اسماعیلیان به خاطر تصریح قرآن به مسئله برزخ، آن را پذیرفته و به بالاترین مکان عالم طبیعت تفسیر کرده اند. صاحب «کنزالولد» مى نویسد: «این نفس هاى نیکوکار و بدکار از زمان جدایى از بدن بدون فاصله به جایگاه خود نمى رسند، بلکه در مکانى به نام اعراف جمع شده تا ادوار تاریخى به اتمام برسد و آنگاه به جایگاه ابدى خود، بهشت و جهنم روند». (1) لازم به ذکر است افرادى که قائل به معاد روحانى هستند نمى توانند به برزخ معتقد باشند، چون با جدایى نفس از بدن قیامت نفس، یعنى نشأه دیگر شروع شده و لذت و حزن معنوى آغاز مى گردد. شاید اسماعیلیه به خاطر تصریحات قرآنى به برزخ معتقد شده و براى آن تاویلاتى را دست و پا کرده اند. (2)