آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

معاد به معناى بازگشت انسان به حیات و زندگى جدید، یکى از ضروریات و اصول دین اسلام است و همه مذاهب اسلامى به آن اعتقاد دارند، ولى در جسمانی یا روحانی بودن آن اختلاف دارند. اسماعیلیه با تأثیر از اندیشه فلوطین، معاد را روحانی دانسته و جسمانی بودن آن را بی معنا می دانند. در نگاه آنان روح همواره زنده و فناناپذیر است.

معاد به معناى بازگشت انسان به حیات و زندگى جدید، یکى از ضروریات و اصول دین اسلام است. همه مذاهب اسلامى به وجود معاد بعد از مرگ اعتقاد دارند، ولى بین آن ها اختلاف است که آیا معاد، جسمانى است یا روحانى و اگر جسمانى است به جسم عنصرى است یا جسم لطیف؟
اسماعیلیه قائل است که معاد روحانى بوده و معاد جسمانى اصلا معنا ندارد. حمیدالدین کرمانى در «راحة العقل» مى نویسد: «نشأه آخرت نشأه خلق ارواح به دست روح القدس است و چون در جهان از رتبه عقلى ترقى کرده و با عالم معقول متصل شده است، براى ادامه مسیر احتیاج به بدن ندارد و این روح است که ادامه مسیر داده و از تن جداست...» (1) در این مسأله اسماعیلیه از اندیشه افلوطین تأثیر پذیرفته است. روح وقتى از تن آزاد شود، روز آزادى و جشن اوست. او به جهان زیرین آمده بود و در وقت مردن از تن خارج شده، به جایگاه اصلى خود باز مى گردد. در نگاه افلوطین روح همیشه زنده است و فنا ناپذیر. افلوطین با نگاه خود به مسئله روح و تن به شدت منکر معاد جسمانى است، زیرا اگر اینگونه باشد روح همیشه اسیر تن خواهد بود. (2)