آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

حضرت زهرا(ع) در خطبه فدکیّه در بیان فلسفه برخی از احکام چنین می فرمایند: «خداوند «ایمان» را سبب تطهیر از شرک و «نماز» را وسیله پاکى از کبر و «زکات» را موجب نموّ روزى و «روزه» را عامل تثبیت اخلاص و «حجّ» را وسیله تقویت اسلام و «عدالت» را مایه هماهنگى دل ها و «امامت» ما را امان از تفرقه و پراکندگى و «جهاد» را موجب عزّت اسلام و .... قرار داد».

حضرت زهرا(علیها السلام) در بیان فلسفه برخی از احکام چنین می فرمایند: «جَعَلَ اللهُ الاِیمانَ تَطْهیراً لَکُمْ مِنَ الشِّرْکِ، وَ الصَّلاةَ تَنْزیهاً لَکُمْ عَنِ الْکِبْرِ، وَ الزَّکاةَ تَزْکِیَةً لِلنَّفْسِ، وَ نَماءً فِی الرِّزْقِ، وَ الصِّیامَ تَثْبِیتاً لِلاِخْلاصِ، وَ الْحَجَّ تَشْیِیداً لِلدِّینِ، وَ الْعَدْلَ تَنْسِیقاً لِلْقُلُوبِ، وَ طاعَتَنا نِظاماً لِلْمِلَّةِ، وَ اِمامَتَنا اَماناً مِنَ الْفُرْقَةِ [لِلْفُرْقَةِ]، وَ الْجِهادَ عِزاً لِلاِسْلامِ، وَ الصَّبْرَ مَعُونَةً عَلَى اسْتِیجابِ الاَجْرِ وَ الاَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ مَصْلَحَةً لِلْعامَّةِ وَ بِرَّ الْوالِدَیْنِ وِقایَةً مِنَ السُّخْطِ وَ صِلَةَ الاَرْحامِ مَنْماةً لِلْعَدَدِ وَ الْقِصاصَ حَقْناً لِلدِّماءِ وَ الْوَفاءَ بِالنَّذْرِ تَعْرِیضاً لِلْمَغْفِرَةِ وَ تَوْفِیَةَ الْمَکایِیلِ وَ الْمَوازِینِ تَغْیِیراً لِلْبَخْسِ وَ النَّهْیَ عَنْ شُرْبِ الْخَمْرِ تَنْزِیهاً عَنِ الرِّجْسِ وَ اجْتِنابَ الْقَذْفِ حِجاباً عَنِ اللَّعْنَةِ وَ تَرْکَ السَّرِقَةِ اِیجاباً لِلْعِفَّةِ وَ حَرَّمَ اللهُ(1) الشِّرْکَ اِخْلاصاً لَهُ بِالرُّبُوبِیَّةِ.
فَـ«اتَّقُوا اللهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلاَ تَمُوتُنَّ إِلاَّ وَأَنْتُمْ مُّسْلِمُونَ»(2) وَ اَطِیعُوا اللهَ فِیما اَمَرَکُمْ بِهِ وَ نَهاکُمْ عَنْهُ، فَاِنَّهُ «إِنَّمَا یَخْشَى اللهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ»(3)»؛ (خداوند «ایمان» را سبب تطهیر شما از شرک قرار داده.
و «نماز» را وسیله پاکى از کبر و غرور.
«زکات» را موجب تزکیه نفس و نموّ روزى.
«روزه» را عامل تثبیت اخلاص.
«حجّ» را وسیله تقویت آیین اسلام.
«عدالت» را مایه هماهنگى دل ها.
«اطاعت» ما را باعث نظام ملت اسلام.
و «امامت» ما را امان از تفرقه و پراکندگى.
«جهاد» را موجب عزّت اسلام.
«صبر و شکیبایى» را وسیله اى براى جلب پاداش حق.
«امر به معروف» را وسیله اى براى اصلاح توده هاى مردم.
«نیکى به پدر و مادر» را موجب پیشگیرى از خشم خدا.
«صله رحم» را وسیله افزایش جمعیّت و قدرت.
«قصاص» را وسیله حفظ نفوس.
«وفاى به نذر» را موجب آمرزش.
«جلوگیرى از کم فروشى» را وسیله مبارزه با کمبودها.
«نهى از شرابخوارى» را سبب پاکسازى از پلیدى ها.
«پرهیز از تهمت و نسبت هاى ناروا» را حجابى در برابر غضب پروردگار.
«ترک دزدى» را براى حفظ عفت نفس.
و «تحریم شرک» را براى اخلاص بندگى و ربوبیت حق.
اکنون که چنین است تقواى الهى پیشه کنید، و آنچنان که شایسته مقام اوست، از مخالفت فرمانش بپرهیزید، و تلاش کنید که مسلمان از دنیا بروید.
خدا را در آنچه امر یا نهى فرموده، اطاعت کنید ـ و راه علم و آگاهى را پیش گیرید ـ چرا که:
 از میان بندگان خدا، تنها عالمان و آگاهان از او مى ترسند و احساس مسئولیت مى کنند).
در بیان فلسفه احکام ضمن عبارات کوتاهى، داد سخن داده، از ایمان گرفته تا وفاى به نذر، و از توحید گرفته تا ترک کم فروشى، هر یک را با جمله گویایى توصیف نموده است.
چه تعبیر جالبى: «خداوند ایمان را براى پاک ساختن شما از آلودگى شرک قرار داده است»، این تعبیر به خوبى نشان مى دهد که حقیقت توحید و «معرفة الله» در سرشت انسان وجود دارد، اسلام براى آن آمده است که آلودگى هاى عارضى را که از طریق شرک حاصل مى شود، شستشو کند، همان گونه که یک لباس سفید را بعد از آلودگى مى شویند تا رنگ اصلیش آشکار گردد.
خداوند «نماز» را براى دمیدن روح تواضع در انسان ها، و پایین کشیدن سرکشان از مرکب غرور، از طریق سجده و رکوع و نیایش به درگاه پروردگار تشریع فرموده.
«زکات» سبب مى شود که روح انسان از اسارت وابستگى به اموال و زخارف دنیا رهایى یابد، و ثروت جامعه از طریق تقویت بنیه مالى محرومان رشد کند.
«روزه» انسان را بر هواى نفس مسلّط ساخته، و روح اخلاص را در او مى دمد و شکوفه هاى تقوا را بر شاخسار وجودش آشکار مى سازد.
کنگره عظیم اسلامى «حج» پایه هاى اسلام را مستحکم نموده، و قدرت و توان مسلمین را در زمینه هاى مختلف فکرى و فرهنگى و نظامى و سیاسى افزایش مى دهد.
عدالت اجتماعى، کینه ها را از دل مى شوید، و به نابسامانى ها، سامان مى بخشد. خداوند از طریق قبول رهبرى پیشوایان معصوم، به مسلمانان نظام اجتماعى سالم مى دهد و در خط تولید، و دور از هر گونه نفاق و پراکندگى، به حرکت در مى آورد.
همچنین براى هر یک از جهاد و صبر و استقامت و امر به معروف و نهى از منکر و مسائل مربوط به قصاص و پایبند بودن به تعهدات، و مبارزه با کم فروشى و پاکدامنى ها از بى عفتى و ترک شرب خمر، انگشت روى نقاط حساس گذارده و جان کلام را بیان فرموده است.
سپس بانوى اسلام(علیها السلام) آنها را به تقوا دعوت مى کند، مخصوصاً روى مسأله عاقبت و پایان کار تکیه کرده، و بر این اصل اصرار مى ورزد که : مراقب باشید و کارى کنید که مسلمان از دنیا بروید! قلب و جان خود را به نور علم و دانش روشن سازید که فقط آگاهان احساس مسئولیت مى کنند و از خدا مى ترسند و در خط تقوا گام بر مى دارند.(4)