آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

این سوره در«مدینه» و بعد از هجرت نازل شده و در آن خداوند بشارت و نوید از پیروزى عظیمى مى دهد که به دنبال آن مردم گروه گروه وارد دین خدا مى شوند. و به شکرانه این نعمت بزرگ، پیغمبر اکرم(ص) را دعوت به «تسبیح»، «حمد الهى» و «استغفار» مى کند. گر چه در اسلام فتوحات زیادى رخ داد ولى فتحى با مشخصات فوق، جز «فتح مکّه» نبود.

این سوره در «مدینه» و بعد از هجرت، نازل شده است، و در آن بشارت و نوید از پیروزى عظیمى مى دهد، که به دنبال آن مردم گروه، گروه وارد دین خدا مى شوند، و لذا به شکرانه این نعمت بزرگ، پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) را دعوت به «تسبیح»، «حمد الهى» و «استغفار» مى کند.
گر چه، در اسلام فتوحات زیادى رخ داد، ولى فتحى با مشخصات فوق، جز «فتح مکّه» نبود، به خصوص این که: طبق بعضى از روایات، اعراب معتقد بودند: اگر پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) «مکّه» را فتح کند و بر آن مسلط گردد، دلیل بر حقانیت او است؛ چرا که اگر بر حق نباشد، خدا چنین اجازه اى را به او نمى دهد، همان گونه که به لشکر عظیم «ابرهه» اجازه نداد، به همین دلیل، بعد از فتح «مکّه» مشرکان عرب گروه، گروه وارد اسلام شدند.
بعضى گفته اند: این سوره، بعد از «صلح حدیبیه» در سال ششم هجرت، و دو سال قبل از «فتح مکّه» نازل گردید.
اما این که، بعضى احتمال داده اند: بعد از «فتح مکّه» در سال دهم هجرت در «حجة الوداع» نازل شده، بسیار بعید است؛ چرا که تعبیرات سوره، با این معنى سازگار نیست؛ زیرا خبر از یک حادثه مربوط به آینده مى دهد، نه گذشته.
یکى از نام هاى این سوره، سوره «تودیع» است (تودیع یعنى خدا حافظى) چرا که در آن خبر ضمنى از رحلت پیامبر(صلى الله علیه وآله) است.
در حدیثى آمده است: «هنگامى که این سوره نازل شد و پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) آن را بر یاران خود تلاوت کرد، همگى خوشحال و خوش دل شدند، ولى «عباس» عموى پیامبر(صلى الله علیه وآله) که آن را شنید، گریه کرد، پیغمبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: اى عمو چرا گریه مى کنى؟
عرض کرد: اى رسول خدا(صلى الله علیه وآله) گمان مى کنم خبر رحلت شما در این سوره داده شده!
فرمود: مطلب همان گونه است که تو مى گوئى». (1)
در این که: از کجاى این سوره چنین مطلبى استفاده مى شود، در میان مفسران گفتگو است.
زیرا در ظاهر آیات آن چیزى جز بشارت از فتح و پیروزى نیست.
این مفهوم ظاهراً از اینجا استفاده شده که، این سوره دلیل بر آن است که رسالت پیامبر(صلى الله علیه وآله) به پایان رسیده، و آئین او کاملاً تثبیت شده است.
و معلوم است در چنین حالتى، انتظار رحلت از سراى فانى به جهان باقى، کاملاً قابل پیش بینى است. (2)