ابو على ـ ابو جعفرـ دعبل بن على بن رزین بن عثمان بن عبدالرحمن بن عبدالله بن بدیل بن ورقاء بن... بن ربیعه خزاعى، از خاندان شعر، علم، فضل و ادب بود که به دعای پیامبر(ص) جد وی و خاندانش عزت و منزلت یافتند. وى آنقدر فانی در محبّت اهل بیت(ع) بود که معروف بود سالهاست دار خود را بجهت حب ائمه بدوش می کشد. در نقل حدیث وى را از اصحاب امام کاظم و امام رضا(ع) شمرده اند. او در نود و هفت سالگی در سال 246 شهید شد.
در روایات آمده که تلاوت کننده این سوره گویا با پیامبر(ص) در فتح مکّه شرکت داشته است و خواندن آن در نمازهای واجب یا مستحب باعث پیروزی بر دشمنان و همراه داشتن امان نامه از جهنم در قیامت است.
بعد فتح مکّه پيامبر(ص) نويد پيروزي بر ايران و روم را دادند. آيه اول در پاسخ به تعجب و طعنه منافقين نازل شد. در نقلی ديگر آمده؛ هنگام حفر«خندق» پيامبر(ص) بشارت فتح کاخ هاي روم، حيره، مدائن و صنعا را داد، مسلمانان بسيار خوشحال شدند اما منافقين زبان به طعن و کنايه نسبت به ضعف مسلمانان گشودند؛ آيه فوق نازل شد و پاسخ آنها را گفت.
این سوره در«مدینه» و بعد از هجرت نازل شده و در آن خداوند بشارت و نوید از پیروزى عظیمى مى دهد که به دنبال آن مردم گروه گروه وارد دین خدا مى شوند. و به شکرانه این نعمت بزرگ، پیغمبر اکرم(ص) را دعوت به «تسبیح»، «حمد الهى» و «استغفار» مى کند. گر چه در اسلام فتوحات زیادى رخ داد ولى فتحى با مشخصات فوق، جز «فتح مکّه» نبود.
قالَ الباقر عليه السّلام :
بَلا فى اِثْنَيْنِ مِنْ اَصْحابِهِ قالَ: فَلمّا مَرَّبِها تَرَقْرَقَتْ عَيْناهُ لِلْبُکاءِ ثُمَّ قالَ: هذا مَناخُ رِکابِهِمْ وَ هذا مُلْقى رِحالِهِمْ وَهيهُنا تُهْراقُ دِماؤُهُمْ، طوبى لَکِ مِنْ تُرْبَةٍ عَلَيْکِ تُهْراقُ دِماءُ الاحِبَّةِ.
بحارالانوار، ج 44، ص 258