آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

بر اساس کتب حدیث و تفاسیر شیعه و سنی آیه 96 سوره مریم، در شأن امام علی(ع) نازل شده که نمونه کامل ایمان است و محبت او در دل های مؤمنان قرار دارد.

در آیه (96) سوره «مریم» می خوانیم: «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدّاً»؛ (مسلماً کسانى که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام داده اند، خداوند رحمان محبتى براى آنان در دل ها قرار مى دهد).
شأن نزول:
محبّت على(علیه السلام) در دل هاى مؤمنان
در بسیارى از کتب حدیث و تفسیر اهل تسنن (علاوه بر شیعه) روایات متعددى در شأن نزول آیه «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدّا» از پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) نقل شده است که نشان مى دهد نخستین بار این آیه در مورد على(علیه السلام) نازل گردیده است، از جمله:
«علامه زمخشرى» در «کشاف»، «سبط ابن جوزى» در «تذکره»، گنجى شافعى»، «قرطبى» در تفسیر مشهور خود، «محب الدین طبرى» در «ذخائر العقبى»، «نیشابورى» در تفسیر معروف خود، «ابن صباغ مالکى» در «فصول المهمّه»، «سیوطى» در «درّ المنثور»، «هیثمى» در «صواعق المحرقه»، و «آلوسى» در «روح المعانى» را مى توان نام برد، که در ذیل به تعداى از احادیث رسیده اشاره مى کنیم:
1ـ «ثعلبى» در تفسیر خود، از «برّاء بن عازب» چنین نقل مى کند: رسول خدا(صلى الله علیه وآله) به على(علیه السلام) فرمود: «قُلِ اللّهُمَّ اجْعَلْ لِى عِنْدَکَ عَهْداً، وَ اجْعَلْ لِى فِى قُلُوبِ الْمُؤْمِنِیْنَ مَوَدَّةً، فَأَنْزَلَ اللّهُ تَعالى: «إِنَّ الَّذِیْنَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدّاً»»؛ (بگو خداوندا! براى من عهدى نزد خودت قرار ده، و در دل هاى مؤمنان مودت مرا بیفکن، در این هنگام، آیه «إِنَّ الَّذِیْنَ آمَنُوا...» نازل گردید).(1)
عین همین عبارت یا با کمى اختلاف، در بسیارى از کتب دیگر آمده است.
2 ـ در بسیارى از کتب اسلامى این معنى از «ابن عباس» نقل شده که، مى گوید: «نُزِّلَتْ فِى عَلِىِّ بْنِ أَبِیْطالِب «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدّاً» قالَ: مَحَبَّةً فِى قُلُوبِ الْمُؤْمِنِیْنَ»؛ (یعنى: آیه «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا...» درباره على بن ابی طالب(علیه السلام) نازل گردیده، و معنى آن این است: خدا محبت او را در دل هاى مؤمنان قرار مى دهد).(2)
3 ـ در کتاب «صواعق» از «محمّد بن حنفیه» در تفسیر این آیه، چنین نقل مى کند: «لایَبْقى مُؤْمِنٌ إِلاّ وَ فِى قَلْبِهِ وُدٌّ لِعَلِىٍّ وَ لاَِهْلِبَیْتِهِ»؛ (هیچ فرد با ایمانى پیدا نمى شود مگر این که در درون قلبش، محبت على و خاندان او است).(3)
4 ـ شاید به همین دلیل در روایت صحیح و معتبر از خود امیر مؤمنان على(علیه السلام) چنین نقل شده: «لَوْ ضَرَبْتُ خَیْشُومَ الْمُؤْمِنِ بِسَیْفِى هذا عَلى أَنْ یُبْغِضَنِی ما أَبْغَضَنِى وَ لَوْ صَبَبْتُ الدُّنْیا بِجَمّاتِها عَلَى الْمُنافِقِ عَلى أَنْ یُحِبَّنِى ما أَحَبَّنِى وَ ذلِکَ أَنَّهُ قُضِىَ فَانْقَضَى عَلى لِسانِ النَّبِىِّ الاْ ُمِّىِّ(صلى الله علیه وآله) أَنَّهُ قالَ لایُبْغِضُکَ مُؤْمِنٌ وَ لایُحِبُّکَ مُنافِقٌ»؛ (اگر با این شمشیرم بر بینى مؤمن بزنم که مرا دشمن دارد هرگز دشمن نخواهد داشت، و اگر تمام دنیا [و نعمت هایش] را در کام منافق فرو ریزم که مرا دوست دارد، دوست نخواهد داشت، این به خاطر آن است که پیامبر(صلى الله علیه وآله) به صورت یک حکم قاطع به من فرموده است: اى على! هیچ مؤمنى تو را دشمن نخواهد داشت و هیچ منافقى محبت تو را در دل نخواهد گرفت)!(4)
5 ـ در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم: پیامبر(صلى الله علیه وآله) در آخر نماز خود با صداى بلند به طورى که مردم مى شنیدند، در حق امیر مؤمنان على(علیه السلام) چنین دعا مى کرد: «أَللّهُمَّ هَبْ لِعَلِىٍّ الْمَوَدَّةَ فِى صُدُورِ الْمُؤْمِنِیْنَ، وَ الْهَیْبَةَ وَ الْعَظَمَةَ فِى صُدُورِ الْمُنافِقِیْنَ فَأَنْزَلَ اللّهُ: «إِنَّ الَّذِیْنَ آمَنُوا...»»؛ (خداوندا! محبت على(علیه السلام) را در دل هاى مؤمنان بیفکن، و همچنین هیبت و عظمت او را در دل هاى منافقان، در این هنگام آیه فوق و آیه بعد از آن نازل شد).(5)
به هر حال، همان گونه که در تفسیر آیات فوق گفتیم، نزول این آیه در مورد على(علیه السلام) به عنوان یک نمونه اتم و اکمل است و مانع از تعمیم مفهوم آن در مورد همه مؤمنان با سلسله مراتب، نخواهد بود.(6)