آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

این آیه در شأن جمعى از مؤمنان نازل شد که مى گفتند: هر وقت با دشمن روبرو شویم فرار نمى کنیم، ولى به گفته خود وفا نکردند و در روز احد فرار نمودند. یا درباره برخی صحابه است که هنگامى که خداوند ثواب شهداى بدر را بیان کرد، گفتند: ما در جنگ هاى آینده تمام نیروى خود را به کار خواهیم گرفت، ولى در احد فرار کردند. و یا درباره جمعى از مؤمنان است که مى گفتند: اى کاش خداوند بهترین اعمال را به ما نشان مى داد تا عمل کنیم. خداوند به آنها خبر داد: افضل اعمال، ایمان خالص و جهاد است، اما عمل نکردند.

در آیات (2 ـ 4) سوره «صفّ» می خوانیم: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ * کَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللّهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ * إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفّاً کَأَنَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ»؛ (اى کسانى که ایمان آورده اید! چرا سخنى مى گوئید که عمل نمى کنید؟! * نزد خدا بسیار موجب خشم است که سخنى بگوئید که عمل نمى کنید! * خداوند کسانى را دوست مى دارد که در راه او پیکار مى کنند گوئى بنائى آهنین اند).
شأن نزول:
مفسران براى آیه «لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ»، شأن نزول هاى متعددى ذکر کرده اند که تفاوت زیادى با هم ندارد [و آیه قابل تطبیق بر همه می باشد]، از جمله این که:
1 ـ جمعى از مؤمنان بودند که مى گفتند: بعد از این هر وقت با دشمن روبرو شویم، پشت نخواهیم کرد و فرار نمى کنیم، ولى به گفته خود وفا نکردند و در روز «احد» فرار نمودند، تا آنجا که پیشانى پیامبر(صلى الله علیه وآله) و دندان مبارک او شکسته شد.
2 ـ هنگامى که خداوند ثواب شهداى «بدر» را بیان کرد، جمعى از صحابه گفتند: حال که چنین است، ما در جنگ هاى آینده تمام نیروى خود را به کار خواهیم گرفت، ولى در «احد» فرار کردند، آیه فوق نازل شد و آنها را سرزنش نمود.
3 ـ جمعى از مؤمنان، پیش از آنکه حکم جهاد نازل شود مى گفتند: اى کاش! خداوند بهترین اعمال را به ما نشان مى داد تا عمل کنیم، چیزى نگذشت که خداوند به آنها خبر داد: «افضل اعمال، ایمان خالص و جهاد است»، اما این خبر آنها را خوش نیامد، و تعلل ورزیدند، آیه نازل شد و آنها را ملامت کرد.(1)، (2)